Giriş ve Amaç:

Hepatitler karaciğer hastalıkları içinde önemli bir yeri tutan bulaşıcı hastalıklardandır. Tüm kronik hastalıklarda olduğu gibi hepatitler de hastaların yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir. Çalışmamızın amacı kronik hepatit hastalarının yaşam kalitelerini ve bunu etkileyebilecek faktörleri incelemektir.

Gereç ve Yöntem:

Kesitsel ve tanımlayıcı nitelikteki bu çalışma, Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinde 2016 Aralık ayı ile 2017 Haziran ayları arasında Enfeksiyon Hastalıkları polikliniğinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma süresince toplamda 18 yaş ve üzerinde olan poliklinikte hepatit B taşıyıcısı, kronik hepatit B ve C tanısı almış ayaktan takip ve tedavi edilen 312 hastayla görüşülmüş, çalışma hakkında bilgi verilmiş ve çalışmaya katılmaya katılmayı kabul eden 234 hasta araştırmaya dahil edilmiştir. Çalışma tek bir araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme yöntemiyle tamamlanmıştır.

Anket formu, katılımcıların sosyo-demografik özelliklerini değerlendiren 16 adet sorudan ve SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği oluşmaktadır. Ölçek Ware ve Sherbourne geliştirmiş, Türkçe geçerlilik-güvenirliği Koçyiğit ve ark.’ları tarafından yapılmıştır. Ölçek 36 maddeden oluşmakta; fiziksel fonksiyonellik, fiziksel rol güçlüğü,emosyonel rol güçlüğü, enerji-canlılık, ruhsal sağlık, sosyal fonksiyonellik, ağrı ve genel sağlık algısı şeklinde sekiz alt boyutu mevcut olup alınan yüksek puanlar yaşam kalitesinin iyi olduğunu göstermektedir. Tanımlayıcı istatistikler için frekans ve yüzde, ortalama değer, standart sapma, min-max kullanılmıştır. Kategorik verilerin istatistiksel analizi için Pearson ki kare, nicel verilerin istatistiksel analizi için değişkenler normal dağılıma uymadığı için Mann Whitney U, Kruskall Wallis (post hoc Dunn’s testi) kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiyi göstermek için Spearman Korelasyon katsayısı kullanılmıştır.

Araştırma Erciyes Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu tarafından etik açıdan uygun görülmüştür.  Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Başhekimliğinden ve ilgili bölümün anabilim dalı başkanlığından izin alınmış ve araştırmaya katılan tüm katılımcılara araştırma öncesi çalışma hakkında bilgi verilip, sözlü onamları alınmıştır.

Bulgular:

Toplamda 234 katılımcının yaş ortalaması 53,4±13,2 (min:19, max: 84) yıl olup %65,4’ü kadın %88,9’u evli ve büyük bir çoğunluğu il merkezinde yaşamaktadır (%74,4). Öğrenim durumları değerlendirildiğinde %73,1’i ortaokul ve altı, %12,4’ü lise ve %14,5’i üniversite mezunudur.

Tüm hepatit hastalarının ağrı alt boyutu hariç ölçek puanları Türk toplumu standart puanlarından anlamlı olarak düşük bulunmuştur (One Sample t testi p<0,001). Hastalardaki hepatit türüne göre ölçekten alınan puan ortalamaları karşılaştırıldığında fiziksel fonksiyonellik ve ağrı alt boyutunda kronik HCV’li hastalarda daha düşük olmak üzere gruplar arasında fark anlamlı bulunmuştur (Kruskal Wallis p<0,05, post hoc Dunn’s testi). Cinsiyet yönünden sosyal işlevsellik hariç diğer tüm alt boyutlarda kadınlarda anlamlı olarak daha düşük bulunmuştur (Mann Whitney U p<0,05).

Öğrenim durumu ile sosyal işlevsellik alt boyutu hariç diğer tüm alt boyut puanları arasında pozitif yönde ilişki bulunmuş yani öğrenim durumu yükseldikçe ölçek puanlarının da arttığı, yaşla birlikte ruhsal sağlık ve genel sağlık algısı hariç diğer tüm boyut puanları arasında negatif yönde bir ilişki bulunmuştur yani yaş artıkça ölçek puanlarının azaldığı görülmektedir (Spearman Korelasyon p<0,05).

Sonuç ve Öneriler

Hepatit hastalarının yaşam kalitesi oldukça düşük bulunmuştur. Ömür boyu devam eden bu hastalıkla mücadelede hastalara tedavi ve takip dönemlerinde özellikle kadınlara ve yaşlılara yönelik bireysel desteğin sağlanması gerekmektedir. Öğrenim durumu ile artan yaşam kalitesi değerleri dikkate alınmalı ve daha düşük öğrenim düzeyine sahip hastalara ayrıcalıklı olarak sosyal, psikolojik desteğin sağlanması olumlu bir gelişme sağlayabilir.

Anahtar kelimeler: Hepatit Hastaları, Yaşam Kalitesi, SF-36