Giriş: Osteoporoz, kemik yapısında bozulmayla karakterize olan metabolik, progresif ve sistemik bir hastalıktır. Değiştirilebilir ve değiştirilemez bazı risk faktörleri osteoporoz hastalığına neden olmaktadır. Bu araştırma Antalya Konyaaltı’nda yaşayan 15-64 yaş kadınların osteoporoz risk faktörleri maruziyetini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır.

Gereç ve Yöntem: Haziran 2018’de yapılan kesitsel tipte bir araştırmadır. Araştırma evrenini Antalya ili Konyaaltı İlçesi’nde yaşayan 15-64 yaş arası 63.607 kadın oluşturmaktadır. Küme örnekleme yöntemiyle seçilen 1240 kadına araştırmacılar tarafından oluşturulan anket uygulanmıştır. Bağımlı değişken olarak ‘doktor tanılı osteoporozu olma durumu’ alınmıştır. Bağımsız değişkenler sosyodemografik değişkenler, tıbbi öykü, yaşam tarzı özellikleridir. SPSS 20.0 programında tanımlayıcı analizler, Ki-kare testi ve lojistik regresyon analizi uygulanmıştır. P<0,05 anlamlı kabul edilmiştir. Araştırma için etik kurul onayı alınmıştır.

Bulgular: Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 41,58±14,44’tür. Katılımcıların %66,5’i evli, %82,2’si çekirdek aile, %58,4’ü lise ve üzeri öğrenim düzeyindedir. Katılımcıların %73,8’i çalışmadığını, %72,2’si gelirinin giderine eşit olduğunu belirtmiştir. Katılımcıların %9,5’i doktor tanılı osteoporozu, %31,5’i ailede osteoporoz öyküsü, %11,5’i üç aydan uzun süre kortizon kullanımı olduğunu ifade etmiştir. Katılımcıların %24,0’ı her gün sigara kullandığını, %81,5’i alkol kullanmadığını ifade etmiştir. Günlük tüketilen kafein miktarının (çay ve kahve kaynaklı) %28,4’ünde 330 mg/gün’den fazla olduğu saptanmıştır. Katılımcıların %58,5’i günde 1-2 porsiyon süt ürünü, %34,8’i günde 3 porsiyon ve üzerinde süt ürünü tükettiğini, %47,9’u hiç egzersiz yapmadığını belirtmiş ve %79,7’sinin kemik gelişimi ve sağlığı açısından yeterli düzeyde fiziksel aktivitesinin bulunmadığı, %53,8’inin günlük 10 dakika ve üzeri güneş maruziyeti olmadığı saptanmıştır. Lojistik regresyon analizi ile değerlendirildiğinde yaş değişkeninin 1,15 kat, üç aydan uzun kortizon kullanımı öyküsünün 1,91 kat, ailede osteoporoz olma durumunun 3,73 kat osteoporoz tanısı alma riskini artırdığı belirlenmiştir.

Sonuç ve Öneriler: Kadınlarda osteoporoza neden olabilecek yaşam tarzı özelliklerinden sigara kullanımının yüksek, güneş ışığı maruziyeti ve fiziksel aktivite düzeyinin düşük olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların kemik yapısına olumlu etki edecek özelliklerden süt ürünü tüketiminin yüksek düzeyde olduğu, kemik yapısına olumsuz etki edecek alkol tüketiminin ise düşük düzeyde olduğu saptanmıştır. Kadınların sigara kullanımına başlamasının önlenmesi, sigara kullananların bırakmasına yönelik kampanyalar yürütülmesi, güneş ışığı maruziyetinin kemik sağlığına etkisinin anlatılması gerekmektedir. Kadınların her gün en az 30 dakika yürüyüş yapması faydalı olacaktır. Çalışmamızda doktor tanılı osteoporozu olan kişilerin osteoporoza neden olabilen davranışsal risk faktörlerinin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı görülmüş olup daha çok yaş ve aile öyküsü etkisinin olduğu belirlenmiştir. Ailesinde osteoporoz olan kadınların ve ortaöğretim çağından itibaren tüm kadınların osteoporoz konusunda bilgilendirilmeleri faydalı olacaktır.

Anahtar Sözcükler: Osteoporoz risk faktörleri, Senil osteoporoz, menopoz sonrası osteoporoz

Dipnot: Bu araştırma Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenmiştir (Proje No: 3423)