Last modified: 2019-09-25
Abstract
Giriş ve Amaç: Osteoporoz, kemik mineralizasyonunun azalması sonucunda kemik yapısında bozulmayla karakterize olan sistemik bir hastalıktır. Osteoporoz hastalığıyla mücadelede ilk yapılması gereken, osteoporoz bilgisi düzeyi ile ilgili mevcut durumunun saptanmasıdır. Bu araştırma, Antalya Konyaaltı İlçesi’nde yaşayan 15-64 yaş kadınların osteoporoz bilgisini ve etkileyen bazı faktörleri belirlemek amacıyla planlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Araştırma, evreni temsil eden bir örnekleme ulaşılarak yapılmış olan kesitsel tipte bir çalışmadır. Araştırma evrenini Antalya ili Konyaaltı İlçesi’nde yaşayan 15-64 yaş arası 63.607 kadın oluşturmaktadır. Örneklem büyüklüğü saptama formülü kullanılarak ulaşılması gereken örneklem büyüklüğü 619 kadın olarak hesaplanmıştır. Küme örnekleme yöntemi ile katılımcılar belirleneceği için bu sayı desen etkisi nedeniyle iki ile çarpılmıştır. Sonuç olarak 15-64 yaş 1240 kadına ulaşılması kararlaştırılmıştır. Katılımcılara Haziran 2018’de bilgi formu, Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği yapılmış olan 24 soruluk Osteoporoz Bilgi Testi (OBT)’ni içeren araştırma anketi uygulanmıştır. Bağımlı değişken olarak OBT puanının ortanca değeri olan 20’den bölünmesiyle belirlenen ‘osteoporoz bilgi düzeyi’ alınmıştır. Bağımsız değişkenler sosyodemografik değişkenler, tıbbi öykü, yaşam tarzı özellikleridir. SPSS 20.0 programında tanımlayıcı analizler, T testi, varyans analizi testi (ANOVA), Ki-kare testi, lojistik regresyon analizi uygulanmıştır. P<0,05 olan değerler istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Araştırma için gerekli etik kurul onayı ve izinler alınmıştır.
Bulgular: Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 41,58±14,44’tür. Katılımcıların %56,6’sı 40-64 yaş aralığında olup, %58,4’ü lise ve üzeri öğrenim düzeyindedir. Katılımcıların toplam OBT puan ortalaması 19,90±3,11, Egzersiz Bilgi Testi puan ortalaması 12,87±2,42, Kalsiyum Bilgi Testi puan ortalaması 13,48±2,68’dir. OBT puan ortalamasının testten toplam alınabilecek en yüksek puana oranı %83,0’dır. Katılımcıların osteoporoz bilgi düzeyi durumunun %59,5’inde ortanca ve ortancadan daha yüksek, %40,5’inde ortancadan daha düşük olduğu belirlenmiştir. İkili testlerde değerlendirilen bağımsız değişkenlerden yaş, aile tipi, öğrenim yılı grupları, çalışma durumu, BKİ grupları (normal ve daha azı - kilolu ve obez), ailede osteoporoz olma durumu, son 1 yılda boyda 3 cm’den daha fazla kısalma, yeterli fiziksel aktivite yapma, kafein tüketimi grupları, sigara kullanımı, menopoz durumu lojistik regresyon analizine alınmıştır. Osteoporoz bilgi düzeyinin ortanca değerin altında olması riskinin 9 yıl ve üzeri öğrenim gören kadınlara göre 5 yıl ve daha az öğrenim gören kadınların 2,46 kat, 6-8 yıl öğrenim gören kadınların 1,65 kat; menopoza girmeyen kadınlara göre menopoza giren kadınların 1,37 kat; 330 mg/gün ve üzerinde kafein tüketen kadınlara göre 200 mg/gün’den daha az kafein tüketimi olan kadınların 1,43 kat daha fazla olduğu görülmüştür.
Sonuç ve Öneriler: Antalya Konyaaltı İlçesi’nde yaşayan kadınların osteoporoz bilgisi puan ortalamasının testten toplam alınabilecek en yüksek puana oranının (%83,0) dünyanın farklı ülkelerinde diğer araştırmalarda belirlenenden (%63-%74) daha yüksek olduğu görülmüştür. Araştırmamızda 9 yıl ve üzerinde öğrenim gören, menopoza girmemiş olan ve 200 mg/gün ve daha fazla kafein tüketen kadınlarda osteoporoz bilgisinin daha yüksek olduğu saptanmıştır. Ülkemizde 12 yıl öğrenim görmeyi zorunlu hale getiren uygulamanın denetimlerinin artırılmasının ve kız çocuklarını okula göndermenin teşvik edilmesinin kemik sağlığına katkısı olacaktır.
Anahtar Sözcükler: Osteoporoz bilgi düzeyi, Senil osteoporoz, menopoz sonrası osteoporoz, Farkındalık, Kadın sağlığı
Dipnot: Bu araştırma Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenmiştir (Proje No: 3423)