Giriş ve Amaç: Teknolojik bağımlılıklara karşı savunmasız grup olan adolesanlarda akıllı telefon bağımlılığı birçok fiziksel ve psikososyal soruna yol açmaktadır.

Bu çalışmanın amacı kırsaldaki adolesanlarda akıllı telefon bağımlılığı ve psikososyal faktörler arasındaki ilişkinin incelenmesidir.

Gereç-Yöntem: Kesitsel türdeki bu araştırma, Eylül 2018-Haziran 2019 tarihleri arasında Çorum ili kıralında yapıldı. Araştırmanın evrenini Çorum iline bağlı Alaca ilçe merkezindeki tüm liseler oluşturdu.   Örneklem büyüklüğünün hesaplanmasında ülkemizde lise öğrencilerinde akıllı telefon bağımlılığı yaygınlığının %43.5 olduğu bilgisinden (Noyan ve diğerleri, 2015) hareketle evrendeki birey sayısı bilindiğinde kullanılan örneklem büyüklüğü formülü esas alındı. Minimum örneklem büyüklüğü 312 öğrenci olarak belirlendi. Lise türlerine dayalı tabakalı rastgele örnekleme yöntemi kullanılarak her bir lise türünden bir tanesi seçilerek toplam dört lisede öğrenim gören adolesan yaş grubundaki 655 öğrenci oluşturdu.  Araştırma verilerinin toplanmasında öğrencilerin sosyo-demografik özelliklerini sorgulayan bilgi formu, akıllı telefon bağımlılığının belirlenmesinde Akıllı Telefon Bağımlılığı-Kısa Formu, öz-saygı düzeyinin belirlenmesinde Coopersmith Öz-Saygı Envanteri kullanıldı. Araştırmanın verileri SPSS 21.0 programı aracılığı ile bağımsız gruplarda t testi, One-Way Anova (Post-hoc Tukey), Ki-kare testi ve Pearson Korelasyon analizi kullanılarak değerlendirildi. Değerlendirmelerde p<0,05 değeri anlamlı kabul edildi. Araştırmanın uygulanabilmesi için Hitit Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan etik kurul onayı, İl ve İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünden yazılı, öğrencilerden ve velilerinden ise yazılı ve sözlü onamlar yazılı ve sözlü onamlar alındı.

Bulgular: Genelde adolesanların %41,8’inde, kızların %44’ünde,  erkeklerin %40,3’ünde akıllı telefon bağımlılığı riski saptandı (p:0,339). Akıllı telefon bağımlılığı puan ortalaması tüm grupta 27,82±11,84 olup kız öğrencilerde 28,48±11,58 iken erkek öğrencilerde 27,36±12,01 olarak bulundu. Sigara içimi, fast-food tüketimi ve öğün atlama açısından akıllı telefon bağımlılığı riski daha yüksekti (p:0,002; p:0,017; p:0,000). Telefonunun dış görünümü ile internette fazla geçirilen sürenin, akıllı telefonun günlük kontrol edilme sıklığı ve akıllı telefonla geçirilen sürenin artmasıyla akıllı telefon bağımlılığı riskinin arttığı tespit edildi (p:0,001; p:0,000). Akıllı telefon kullanımına ilişkin sağlık sorunu yaşadığını beyan edenler arasında görme sorunu yaşayanlarda akıllı telefon bağımlılığı riski ve öz-saygı anlamlı ölçüde daha yüksekti (p:0,000). Olumsuz aile ilişkileri, baskıcı aile tutumu, zayıf öğretmen-öğrenci ilişkisi ve düşük akademik başarı akıllı telefon bağımlılığı riskini artırıcı etkiye sahipti (p:0,030; p:0,000). Akıllı telefon kullanımıyla ilgili ailesiyle sorun yaşayanların oranı %31,5 olup bu grupta akıllı telefon bağımlılığı riski ve özsaygı anlamlı ölçüde yüksekti (p:0,000). Kendisini akıllı telefon bağımlısı olarak değerlendirenlerin oranı %16,2 olup bu adolesanlarda akıllı telefon bağımlılığı riski ve öz-saygı daha yüksekti. Yapılan Pearson Korelasyon Analizi sonucuna göre akıllı telefon bağımlılığı ile akıllı telefonun kontrol edilme sıklığı (r:0,274; p:0,000), akıllı telefonla ilgilenme süresi (r:0,246; p:0,000), günlük internet süresi (r:0,289; p:0,000) ve öz-saygı (r:0,231; p:0,000) arasındaki ilişki anlamlı bulundu.

Sonuç ve öneriler: Çalışmamızda kırsaldaki adolesan arasında akıllı telefon bağımlılığı riskinin yüksek olduğu, akıllı telefon bağımlılığı riskinin psiko-sosyal faktörlerden etkilendiği belirlendi. Okul sağlığı kapsamında adolesanlarda akıllı telefon bağımlılığı riski belirlenmeli, etiyolojik faktörlere ve psiko-sosyal sorunlara yönelik epidemiyolojik çalışmalar planlanmalıdır. Risk altındaki adolesanlar okul-aile işbirliği ile eğitim ve danışmanlık programlarına alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Akıllı telefon; bağımlılık; adolesan;  psikososyal faktör.

Kaynaklar

1. Tsai CC, Lin SS. (2003). Internet addiction of adolescents in Taiwan: An interview study. CyberPsychology & Behavior, 6(6), 649-652.
2. Sinsomsack N, Kulachai W. (2018). A study on the impacts of Smartphone addiction. Advances in Social Science, Education and Humanities Research. 15th International Symposium on Management. 186, 248-252.
3. Soni R, Upadhyay R, Jain M. (2017). Prevalence of smart phone addiction, sleep quality and associated behaviour problems in adolescents. Int J Res Med Sci, 5(2), 515-519.