Giriş ve amaç:Oyun, çocuğun gelişimi ve yetiştirilmesi yönünden oldukça önemli bir olaydır ve oyuncakları da en önemli aracıdır. Oyuncak seçimi ve güvenliği konusunda ebeveynlerin ve oyuncak alan yetişkinlerin rolü büyüktür. Bu araştırmanın amacı, 0-5 yaş arasında çocuğu olan ebeveynlerin oyuncak güvenliği konusundaki bilgi, tutum ve uygulamalarını saptamaktır.

Gereç ve Yöntem:Kesitsel tipteki araştırmanın evrenini Pamukkale Üniversitesi Hastanesi Pediatri polikliniklerine başvuran 0-5 yaş grubu çocuğu olan ebeveynler oluşturmaktadır. Evren büyüklüğü bilinmeyen örneklem büyüklüğü hesaplama formülüne göre evreni temsil edecek örneklem sayısı güvenli oyuncak seçebilme sıklığı %50 kabul edilerek, %95 GA’da %80 güç ile 384 (alfa=0.05, p=0.50, d=0.05) hesaplanmıştır. Etik kurul ve kurumsal izinler alındıktan sonra araştırma verileri 18 Mart -10 Nisan 2019 tarihleri arasında toplanmıştır. Araştırmanın veri toplama aracı olan soru formunda 17 soru ailenin sosyodemografik özelliklerini, 9 soru oyuncak tercihleri ile ilgili özelliklerini, 16 soru oyuncak güvenliği konusundaki bilgi, tutum ve davranışlarını sorgulamaktadır. Oyuncak güvenliğine yönelik tutum, araştırmacılar tarafından oluşturulan 12-48 arasında puan alan 12 soruluk dörtlü likert tipindeki bir soru formuyla değerlendirilmiş ve buna etki eden faktörler araştırılmıştır. İstatistiksel analizler için SPSS 15.0 programı kullanılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler için sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma hesaplanmıştır. Oyuncak güvenliğine yönelik tutumla ilişkili faktörler, bağımsız gruplarda t testi, ANOVA testi, lineer regresyon analiziyle değerlendirilmiştir. p<0,05 anlamlı kabul edilmiştir.

Bulgular:Araştırmaya 301 kişi katılmıştır (%78,3). Görüşülen ebeveynlerden %59,8'i çocuğun annesi, olup, çocukların yaş ortalaması 35,41 ± 15,53 ay, anne yaş ortalaması 30,83±5,16 yıl, baba yaş ortalaması 33,66±5,81 yıldır. Annelerin %56,5'i ev hanımı, babaların ise %46,2'si memurdur. Katılımcıların %8,3’ü çocuğunun oyuncaklarla oynarken kaza geçirdiğini belirtmiştir. Ebeveynlerin %36,5’u ayda bir oyuncak almakta olup; oyuncak tercihlerini etkileyen en önemli etkenler arasında; %39,5’le doktor/psikolog tavsiyesi, %35,5 sıklıkla televizyon ve internet reklamları bulunmaktadır. %66,4'ü herhangi bir oyuncak mağazasından, %21,3'ü internetten oyuncak aldığını ifade etmektedir. Ebeveynlerin %52,5'i oyuncak alırken çocuğunun isteklerini dikkate almaktadır. Katılımcıların %70,1’i oyuncakları sağlık açısından riskli bulmakta, %41,9’u CE belgesini duyduğunu ifade etmektedir. Katılımcıların %68,8’i oyuncakların bulaşıcı hastalık kaynağı olabileceğini düşünmekte, %35,5’i düzenli aralıklarla oyuncakların temizliğini yapmaktadır. Katılımcıların oyuncak güvenliğine yönelik tutum puanı ortalaması 19,54±5,68 olarak bulunmuştur. İleri analizlere göre oyuncak güvenliğine yönelik tutumla ile ilişkili faktörler; babanın ilkokul mezunu olması (β=-3,269,GA=-5,508;-1,031,p=0,004), babanın işsiz olması(β=-5,685,GA=-10,690;-0,679,p=0,026), babanın işçi olması(β=-1,768,GA=-3,161; -0,376,p=0,013), gelir algısının giderden fazla olması(β=3,116,GA=1,420; 4,812,p<0,001), gelir algısının gidere eşit olması(β=3,088,GA=1,643; 4,533,p<0,001), sosyal güvencenin Bağkur olması(β=-2,701,GA=-4,221; -1,182,p=0,001), sosyal güvencenin olmaması(β=-3,641,GA=-7,202; -0,080,p=0,045), en uzun süre yaşanılan yerleşim biriminin kasaba olması (β =-4,851,GA=-7,750; -1,952, p=0,001), en uzun süre yaşanılan yerleşim biriminin ilçe olması(β=-1,269,GA=-2,525; -0,012,p=0,048) ve oyuncak oynarken kaza yaşama öyküsüdür(β=2,692,GA=0,620; 4,763, p=0,011).

Sonuç:Ebeveynlerin oyuncak güvenliğine yönelik tutumları ailenin eğitim ve sosyoekonomik düzeyi, yaşanılan yer ve çocuğun oyuncaklarıyla oynarken kaza geçirme öyküsüyle ilişkilidir. Oyuncak güvenliği konusunda yapılacak bilgilendirmelerin eğitim ve sosyoekonomik düzeyi düşük gruplara yapılması gerekmektedir.