Giriş ve Amaç

Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) verilerine göre; Kardiyovasküler Hastalıklar (KVH), küresel ölüm nedenleri arasında birinci sırada yer almaktadır. Mortalite oranının yüksek olması KVH açısından yüksek riskli bireylerin korunması önemini gündeme getirmektedir. KVH riskinde düşüşün sağlanabilmesi için fiziksel aktivitenin artırılması önemli bir etkendir. Fiziksel olarak aktif olmanın biyopsikososyal etkileri kanıtlanmıştır. KVH riskini artıran sistolik kan basıncı ve kolesterolün düşürülmesi için fiziksel aktivite önerilmektedir. Bu çalışmada,  hemşire liderliğinde gerçekleştirilen 12 haftalık fiziksel aktivite (FA) programına katılan (12 hafta, haftada 5 gün, 40 dakika grup yürüyüşü) KVH riski orta düzey olan katılımcıların, düşünce ve deneyimlerini ortaya koymak amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem

Bu nitel çalışmada Marshall ve Rossman (2014)’ın kalitatif çalışmaların geçerlilik ve güvenilirliği için oluşturduğu adımlar izlenmiştir. Veriler, hemşire liderliğinde 12 haftalık FA programına katılan 9 katılımcı ile FA’nın gerçekleştirildiği parkta, birebir görüşmelerden elde edilmiştir. FA programının biyopsikososyal etkileri, yarı yapılandırılmış beş soru ile değerlendirilmiştir. Ek olarak katılımcıların sosyo-demografik verileri alınmıştır. Etik kurul izni alınan çalışmada  (26.08.2015/Karar no:165)  görüşmeye başlamadan önce amacı ve ses kaydı alınacağı, kayıt altına alınan tüm bilgilerin gizli kalacağı, araştırmacı dışında başka kişilerle paylaşılmayacağı, araştırma sonuçları raporlandırılırken katılımcıların isminin kesinlikle yazılmayacağı garantisi verilmiş ve izinleri alınmıştır. Katılımcıların tamamı çalışmaya katılmayı kabul etmiştir. Verilerin analizinde Clarke ve Braun'un (2014) tematik analiz yaklaşımı temel alınmış, herhangi bir bilgisayar programı kullanmadan yazılı olarak yapılmıştır.

Bulgular

Katılımcılar 8 kadın ve 1 erkekten oluşmaktadır. Tümü evli ve 55 yaş ve üstünde (n = 61.2 yaş) olup FA’nı yapıldığı bölgede oturmaktadır. Tamamı ilkokul ve üstü eğitim seviyesindedir. Bu çalışmada, toplam beş ana tema, "deneyimler", "karşılaşılan engeller", "hedefler", "katkılar", "metaforlar" ve 3 alt tema (fiziksel, psikolojik ve sosyal deneyimler) tanımlanmıştır. Katılımcılar, genel anlamda kendilerini daha iyi hissettiklerini, fiziksel yakınmalarının azaldığını, kilo verdiklerini ve daha enerjik olduklarını, düşünce ve duygu durumlarının, morallerinin ve beden imajlarının düzeldiğini ve stresle baş etmelerinin arttığını ifade etmişlerdir. Sosyalleşme anlamında, FA programı sayesinde arkadaş çevrelerinin arttığını, yeni ortamlarda bulunmalarına katkı sağladığını belirtmişlerdir. Bundan sonraki yaşamlarında, fiziksel aktivitelerini aynı şekilde sürdürmeyi planladıklarını, yürümekten vazgeçmeyeceklerini, FA programının kalp sağlıklarını geliştirdiğine ve kolesterol düzeylerini düşürdüğüne inandıklarını söylemişlerdir. Kalp hastalığı riski ile yaşamayı “bozuk makine”, “bozuk saat”, “bozuk motor” ve “felçli insan” gibi metaforlarla tanımlamışlardır.

Sonuç ve Öneriler

Hemşire liderliğinde gerçekleştirilen bu FA programı, katılımcıların biyopsikososyal sağlığını olumlu etkilemiştir. KVH riski orta düzey olan bireylerde hem kalp sağlıklarını hem de psikososyal sağlıklarını geliştirmek amacıyla, grupla yapılan farklı FA programları denenebilir.

Anahtar sözcükler: KVH risk, fiziksel aktivite, psikososyal sağlık, nitel araştırma

*Yazarların bu çalışma ile ilgisi olabilecek biçimde herhangi bir kurum ya da kuruluşla çıkar ilişkisi içerisinde değildir.