Giriş ve amaç:

Dünyadaki tüm yetişkinlerin %90'ı her gün düzenli olarak kafein içeren kahve ve çay tüketmektedir. Yetişkinler için günde en fazla 400 mg’a kadar kafein tüketiminin güvenli olduğu belirtilmektedir. Son yıllarda kafein içeren içeceklere ulaşımın kolaylaşması ve içeceklerin çeşitlenmesinden dolayı kafein tüketimi artmıştır. Özellikle üniversite öğrencilerinin stresli zamanlarında kafein tüketimlerinin arttığı, çalışmalar sonucunda gösterilmiştir. Bu çalışmayla, Hacettepe Üniversitesi’nde eğitim gören öğrencilerin kafeinli içecek tüketme durumunun ve kafeinli içecek tüketiminin öğrencilerin bazı özelliklerine göre dağılımının belirlenmesi ve bu bilgiler doğrultusunda konuyla ilgili sonraki araştırmalara katkıda bulunmak amaçlanmaktadır.

Gereç ve yöntem:

Tanımlayıcı tipte olan araştırmanın evrenini 01.12.2018-30.12.2018 tarihleri arasında, Hacettepe Üniversitesi Sıhhiye Kampüsü Sağlık Bilimleri Kütüphanesine ve Beytepe Kampüsü Beytepe Kütüphanesine gelen öğrenciler, örneklemi araştırmanın amacı hakkında bilgi verilen ve sözlü onamı alınan 508 öğrenci oluşturmuştur. Veriler, bazı sosyodemografik özelliklere ve kafeinli içecek tüketimine ilişkin 24 adet soru içeren bir anket formu ile gözlem altında kendi kendine doldurma şeklinde toplanmıştır. Veriler SPSS 22.0 istatistik paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular sayı ve yüzde olarak rapor edilmiş, kategorik verilerin karşılaştırılmasında Ki kare testi kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık sınırı olarak p<0,05 kabul edilmiştir.

Bulgular:

Araştırmaya katılan 508 katılımcının %65,0’ı kadın; %79,7’si 19-23 yaş arasındadır. Sıhhiye Yerleşkesindeki katılımcıların çoğunluğu Tıp Fakültesinde (%28,7), Beytepe Yerleşkesindeki katılımcıların çoğunluğu da Edebiyat (%15,2) ve Mühendislik (%14,0) fakültesinde öğrenim görmektedirler. Katılımcıların %96,9’u günlük olarak çay; %96,5’i kahve; %69,9’ü kola; %26,4’ü enerji içeceği tükettiğini belirtmiştir. Hiç kafein içeren içecek tüketmediğini belirten 1 kişi vardır. Çay içenlerin %33,9’u çayı şekerli içmektedir; çay en çok yemekte/kahvaltıda (%50,6) ve ev ortamında tüketilmektedir (%62,6). Kahve tüketenlerin 1/3’ü kahveyi şekerli içmektedir; kahve en çok sigara ile birlikte (%32,4) ve sosyal ortamlarda (%41,6) tüketmektedir. Kahvenin yanında en çok neler tüketildiği sorulduğunda, ilk sırada sigaranın geldiği (%32,7) görülmektedir. Erkeklerin %46,4’ü, kadınların %25,2’si kahveyi sigarayla tüketmektedir ve gruplar arası fark istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,001). Kahve tüketiminin yerleşkelere göre benzer olduğu (p=0,738), çay tüketiminin Beytepe Yerleşkesinde daha yüksek düzeyde olduğu görülmüştür (p=0,043). Katılımcıların %46,5’i ders çalıştığı zamanlarda kafein tüketiminin arttığını ifade etmektedir. Sınav haftasında kafein tüketiminin arttığını düşünenler, katılımcıların %51,1’ini oluşturmaktadır. Öğrencilerin öz değerlendirmelerine göre %50,0’sinde kafeinli içecek tüketmelerine bağlı olarak idrar sıklığında artma, %27,0’ında çarpıntı görülmektedir

Sonuç ve öneriler:

Üniversite öğrencilerinin neredeyse tamamı kafeinli içecek tüketmektedir ve yarısı kafeinin en az bir yan etkisiyle karşılaşmaktadır. Kafeinli içecek tüketiminin yararları ve zararları hakkında farkındalığı artırmak için risk altındaki grup olan üniversite öğrencilerine konu ile ilgili eğitimler yapmak uygundur. Ayrıca, kafein tüketiminin daha sık olduğu ders çalışma ortamlarına ve sosyal ortamlara kafeinin zararlarını ve toksik olabilecek miktarını vurgulayan uyarıcı ve bilgilendirici broşürler ve posterler yerleştirilmesi de farkındalığı artırabilecek bir yöntem olarak kullanılabilir.

Anahtar sözcük sayısı: Kahve, Çay, Enerji içeceği, Kafein, Üniversite öğrencisi