İzmir’de Sağlık Çalışanlarının Kronik Hastalık Sıklığı ve İlişkili Faktörler

Giriş ve Amaç

Araştırmamızın amacı İzmir’de kamuda çalışan sağlık çalışanlarının kronik hastalık, risk faktörleri sıklığını saptamak ve ilişkili faktörleri belirlemektir.

Gereç ve Yöntem

Kesitseldir. İzmir Katip Çelebi Üniversitesinden etik kurul onayı alınmıştır. İzmir İl Sağlık Müdürlüğüne bağlı tüm kamu çalışanlarına personel bilgi sistemi üzerinden anket doldurması talep edilmiştir. Çalışmaya katılmayı kabul eden çalışanlar sosyodemografik, kronik hastalık, beslenme ve fiziksel aktivite özelliklerinin sorgulandığı online anketi uygulamıştır. Veriler Kasım 2018-Şubat 2019 tarihleri arasında toplanmıştır. Yüksek tansiyon, şeker hastalığı, kolesterol yüksekliği, kalp krizi veya inme geçirme öyküsü olanlar, astım veya KOAH hastası olanlar ve kanser hastalığı olanlar kronik hastalığı var kabul edilmiştir. Haftalık en az 35 porsiyon sebze meyve yenmesi gerekmektedir. Zayıf ve normal ile obez ve morbid obez birleştirilerek zayıf-normal, aşırı kilolu ve obez-morbid obez şeklinde üç grup oluşturulmuştur. İstatistiksel analizde sayım tipi verilerde ki-kare, ölçüm tipi verilerde t testi yapılmıştır. Yaş, cinsiyet, BKİ grupları, fiziksel aktivite durumu, haftalık sebze-meyve porsiyonu, çalışma yılı ve tütün kullanımı ile kronik hastalık varlığı arasında lojistik regresyon analizi yapılmıştır.

Bulgular

Toplam 1254 kişiden %89,5’i (1122) ankete katılmayı kabul etmiştir. 51 kişi iki kez anket doldurduğu için çıkarılmış ve 1071 kişi üzerinden (%85,4) analiz yapılmıştır. Katılımcıların %65,9’u kadındır, yaş ortalaması 43,09±8,59’dur. Katılımcıların %90,8’i üniversite/yüksekokul mezunu, %78,9’u’i evlidir. Katılımcıların çalışma yılı ortalaması 20,38±9,09, aylık toplam çalışma saati ortalaması 165,25±15,26’dır. Katılımcıların %53,3’ü aşırı kilolu ve obez, %23,9’u tütün ürünü kullanmakta, %32,6’sı fiziksel olarak inaktif ve %33,6’sının kronik hastalığı vardır. Katılımcıların haftalık sebze-meyve yeme ortalaması 17,55±14,14’tür. Erkeklerde kronik hastalık görülme sıklığı kadınlara göre anlamlı bir şekilde daha yüksektir (sırasıyla %39,7, %30,5, p=0,002). Obez-morbid obez ve aşırı kilolu gruplarında kronik hastalık sıklığı zayıf-normallere göre anlamlı bir şekilde daha yüksektir (sırasıyla %62,1, %38,8, %20,4, p<0,0005). Tütün ürününü bırakanlarda içenler ve içmeyenlere göre kronik hastalık sıklığı anlamlı bir şekilde daha yüksek bulunmuştur (sırasıyla %43,7, %29,7, %32,3, p=0,005). Fiziksel aktivite durumu ile kronik hastalık varlığı arasında anlamlı bir fark yoktur (p=0,924). Kronik hastalığı olanların haftalık sebze-meyve yeme porsiyonu ortalaması (18,92±13,32) olmayanlara göre (16,86±14,49) anlamlı bir şekilde daha yüksektir (p=0,024). Kronik hastalığı olanların yaş ortalaması (47,08±8,02) olmayanlara göre (41,10±8,18) anlamlı bir şekilde daha yüksektir (p<0,0005). Kronik hastalığı olanların çalışma yılı ortalaması (23,86±8,15) olmayanlara göre (18,63±9,04) anlamlı bir şekilde daha yüksektir (p<0,0005). Aylık toplam çalışma saati ile kronik hastalık sıklığı arasında anlamlı bir fark yoktur (p=0,711). Yaş, cinsiyet, BKİ grupları, fiziksel aktivite durumu, haftalık sebze-meyve porsiyonu, çalışma yılı ve tütün kullanımı ile yapılan lojistik regresyonda yaş ve BKİ grupları anlamlı çıkmıştır (yaş p<0,0005, OR: 1:10, güven aralığı 1,06-1,14. aşırı kilolular: p<0,0005, OR: 2,01, güven aralığı 1,45-2,78. obezler: p<0,0005, OR: 5,80, güven aralığı: 3,76-8,95).

Sonuç ve Öneriler

Katılımcılarda beden kitle indeksi yükseldikçe kronik hastalık sıklığı artmaktadır. Erkeklerde kronik hastalık sıklığı daha yüksektir. Kronik hastalığı olanların yaş ortalaması olmayanlara göre daha yüksektir. Lojistik regresyonda yaş ile BKİ değeri anlamlı çıkmıştır. Topluma örnek olması gereken sağlık çalışanlarının tütün kullanımı, beslenme bozukluğu, fiziksel hareketsizlik, obezite gibi kronik hastalık risk faktörlerini azaltması yönünde adımlar atılmalıdır. Aşırı kiloluluk ve obeziteyi azaltmak için özellikle sağlık çalışanlarının haftada bir kez iş yerlerinde bir saat boyunca fiziksel aktivite yapmaları düşünülmelidir.

Anahtar kelimeler: sağlık çalışanlarında kronik hastalık sıklığı, sağlık çalışanlarında kronik hastalık risk faktörleri, obezite, fiziksel aktivite, tütün