Giriş ve Amaç: Bu çalışmada bir üniversite hastanesi pediatri polikliniklerine başvuran ailelerin sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile ilişkili faktörlerin belirlenmesi hedeflenmiştir.

Gereç Yöntem: Kesitsel tipteki araştırmanın evrenini pediatri polikliniklerine başvuran çocukların ebeveynleri oluşturmaktadır. Örneklem büyüklüğü evreni bilinmeyen örnek büyüklüğü formülü kullanılarak 384 olarak hesaplanmıştır. Araştırmanın bağımlı değişkeni sağlık okuryazarlığı düzeyi olup, bağımsız değişkenler ise 20 sorudan oluşan ebeveynlerin sosyodemografik özellikleri, 4 sorudan oluşan zorunlu çocukluk aşıları hakkında bilgi ve tutumu ve 5 sorudan oluşan ilaç kullanım özellikleridir. Araştırmada geçerlilik ve güvenilirlik çalışması 2016 yılında Okyay ve ark. tarafından yapılmış olan 32 soruluk Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (TSOY-32) kullanılmıştır(Cronbach alfa=0,927). TSOY-32 Ölçeğinden alınan genel indeks puanı 0-50 puan arasında değişmekte olup; 0-25 puan yetersiz, >25-33 puan sorunlu-sınırlı, >33-42 puan yeterli ve >42-50 puan ise mükemmel sağlık okuryazarlığı düzeyini göstermektedir. Araştırma için etik kurul onayı ve gerekli kurumsal izinler alınmış, veriler Ağustos 2019 döneminde aydınlatılmış onamları alınan hastalardan yüz yüze görüşme yöntemiyle toplanmıştır. Veriler SPSS 17.0 paket programı kullanılarak analiz edilmiş, tanımlayıcı istatistikler için sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, ortanca ve çeyrekler arası fark verilmiştir. İsimsel verilerin analizinde ki-kare testi, ölçümsel verilerin analizinde ise Mann Whitney U testi kullanılmıştır. Mükemmel ve yeterli sağlık okuryazarlığı kategorileri referans grup olarak, yetersiz ve sorunlu-sınırlı sağlık okuryazarlığı kategorileri ise risk grubu olarak kodlanmış; sağlık okuryazarlığı düzeyi ile ilişkili faktörleri belirlemek için lojistik regresyon analizi yapılmıştır. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p<0,05 kabul edilmiştir.

Bulgular: Çalışmaya 317 (%82) kişi katılmıştır. Yaş ortalaması 35,6±6,7 olup, %71,6'sı çocuğun annesidir ve %41,6’sı yüksekokul/üniversite mezunudur. Çocukluk çağı aşılarını yaptırma sıklığı %92,4’tür. Katılımcıların %83,6’sı prospektüs okuduğunu, %47,0’si prospektüsü anlamadığını belirtmiştir. TSOY-32 puan ortalaması 30,83±8,38 olup; %39,1’nin sorunlu-sınırlı, %26,5’nin yeterli, %23,0’ünün yetersiz ve %11,4’nün mükemmel sağlık okuryazarlığı düzeyinde olduğu saptanmıştır. Ortaokul ve altı öğrenim düzeyinde olanlarda (p=0,005), sekiz ve daha az aşı bilenlerde (p=0,001) , prospektüs okumayanlarda (p=0,003), okuduğu prospektüsü anlamayanlarda (p=0,001), prospektüste yer alan kullanım şekli/dozu (p=0,005) kısımlarını anlamakta zorluk çekenlerde, bitkisel ürün kullananlarda (0,010) yetersiz/sorunlu-sınırlı sağlık okuryazarlığı sıklığı daha yüksek bulunmuş olup gruplar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. İleri analizlere göre yetersiz ve sorunlu-sınırlı sağlık okuryazarlığı düzeyi ile ilişkili faktörler; okuduğu prospektüsü anlamama(OR=1,898 p=0,014 %95GA:1,140-3,158), sekiz ve daha az aşıyı bilme(OR=2,210 p=0,003 %95GA:1,321-3,695) olarak saptanmıştır.

Sonuç ve Öneriler: Araştırmamız sonuçlarına göre yaklaşık üç kişiden ikisinde sağlık okuryazarlığı düzeyi yetersiz/sorunlu-sınırlı olarak saptanmıştır. Yetersiz ve sorunlu-sınırlı sağlık okuryazarlığı düzeyine sahip gruplarla ilişkili faktörlerin saptanıp bu grupların düzeyini arttıracak ileri çalışmalara gereksinim vardır.

Anahtar kelimeler: Sağlık okuryazarlığı, hastane, bağışıklama, ilaç kullanımı