GİRİŞ VE AMAÇ:

Soğuk zincir aşı, serum, ilaç ve benzeri malzemelerin etkinliğinin korunmasını, bozulmamasını ve ihtiyacı olanlara yeterli etkin aşının ulaşmasını sağlamaktadır. Bu çalışmada serbest eczanelerde soğuk zincir uygulamalarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

GEREÇ VE YÖNTEM:

Etik onay alınarak, 15 Nisan-15 Mayıs 2019 tarihleri arasında yapılan bu tanımlayıcı araştırma, Zonguldak il merkezinde hizmet veren 40 eczanenin, araştırmaya katılmayı kabul eden 37’si(%92,5) ile tamamlanmıştır. Anketler araştırmacılar tarafından eczacılarla görüşülerek yüzyüze görüşme tekniğiyle doldurulmuştur. Çalışma verileri eczane ve eczacıyla ilgili özellikler ve soğuk zincir uygulamalarını sorgulayan ve değerlendiren 35 soruluk anket formu ile toplanmıştır. Soğuk zincir uygulamaları değerlendirilirken Sağlık Bakanlığı’nın Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi kılavuz alınmıştır. Bulgular sayı(yüzde), ortalama±standart sapma, minimum-maksimum değerler olarak sunulmuştur.

BULGULAR:

Eczacıların %67,6(n=25)’sı kadın, yaş ortalaması 51,8±15,7(25-82), ortalama çalışma süreleri 28,0±14,5 yıl(1-52)’dır. Eczanelerin tamamında soğuk zincir buzdolabı mevcuttur. Buzdolaplarının %50(n=18)’si çift kapılı, %16,7(n=6)’si kafe tipi, %33,3(n=12)’ü büro tipidir. Eczanelerin %10,8(n=4)’inde ısı izlem çizelgesi yoktur. Buzdolaplarının iç sıcaklığı, eczanelerin %5,4’ünde günde 4, %70,3’ünde 3, %13,5’inde 2, %5.4’ünde 1 kez kontrol edilmekte, %5,4’inde ise hiç kontrol edilmemektedir. Sıcaklığı kontrol edilen dolapların %77,1’inin iç sıcaklığında son 1 ay içerisinde yükselme olmamış, %5,7’sinde 5, %8,6’sında 3, %2,8’inde 2 ve %2,8’inde 1 kez yükselme olmuştur. Araştırma sırasında %11,1(n=4)’inin iç sıcaklığı normalin üzerindedir. Eczanelerin %40,5(n=15)’inde soğuk zincir sorumlusu, %66,7(n=24)’sinde yedek sorumlu belirlenmemiştir. Buzdolaplarının %86,5(n=32)’inde kilit yoktur, %13,5(n=5)’i dengeli yerleştirilmemiştir, %64,9(n=24)’u duvara 15cm’den yakındır. %2,7(n=1)’sinde güneşe direkt maruziyet vardır, %8,1(n=3)’i ısı kaynağına yakındır. Buzdolaplarının %97,3(n=36)’ünde termometre vardır, bunların %41,7(n=15)’si sürekli ısı kaydı yapan hafızalı termometre, %58,3(n=21)’i uygun olmayan dijital veya civalı termometredir. %55,6(n=20)’sında aşılar/ilaçlar miadına uygun dizilmiştir, %61,1(n=22)’inde aşılar/ilaçlar arasında hava dolaşımı için mesafe yetersizdir. Eczanelerin %43,2(n=16)’sinde buzdolabında aşı/ilaç harici malzeme(gıda) vardır. Buzdolaplarının %68,6(n=24)’sında kapakta aşı/ilaç mevcutken, hiçbirinde buzlukta aşı/ilaç bulunmamaktadır. %86,5(n=32)’inin buzluğunda buz aküsü bulunmaktadır, hiçbirinde sebzelikte su şişesi yoktur. Buzdolaplarının %35,1(n=13)’inde aşı mevcuttur (rotavirus, grip, pnömoni, HPV) ve %66,7(n=8)’sinde aşılar uygun yerleştirilmiştir. Son kullanma tarihi geçmiş aşı yoktur. Elektrik kesildiğinde, %45,9(n=17)’u jeneratör, %8,1(n=3)’i buz aküsü kullanıldığını, %2,7(n=1)’si aşıları/ilaçları evine götürdüğünü, %37,8(n=14)’i hiçbir şey yapmadığını belirtmiştir. Tüm eczanelerde aşılarla buz aküsü verilmektedir. Eczacıların %81,1(n=30)’i soğuk zincirle ilgili seminer/eğitim almamıştır.

SONUÇ VE ÖNERİLER:

Araştırma sonucunda, eczanelerin yarısında uygun tip buzdolabı olmadığı, önemli bir kısmında buzdolabı sıcaklığı ile ilgili problem yaşandığı, sıcaklığın genel olarak uygun ekipmanla takip edilmediği, soğuk zincir amacı dışında kullanımlar olduğu, eczacıların soğuk zincir konusunda eğitim eksikliği olduğu, dolap iç yerleşimlerinde ve soğuk zincir uygulamalarının genelinde önemli eksiklikler olduğu saptanmıştır.

Soğuk zincirde bozulma olduğunda aşılar/ilaçlar etkinliğini kaybedecektir. Eczanelerde soğuk zincir denetimlerine önem verilmeli, eczacılar eğitilmelidir.

Anahtar Sözcükler: Eczane, soğuk zincir, aşı