İzmir’de Beslenme Dostu Okul Sertifikası Olan ve Olmayan İlkokullarda Obezite Prevalansı ve İlişkili Faktörler

Giriş ve Amaç

Araştırmamızın amacı İzmir’de Beslenme Dostu Okul (BDO) Sertifikası olan ve olmayan ilkokullarda obezite prevalansı ve ilişkili faktörler belirlemektir.

Gereç ve Yöntem

Kesitseldir. İzmir Katip Çelebi Üniversitesinden etik kurul onayı alınmıştır. Özel eğitim veren ilkokullar araştırma dışında tutulmuştur. İzmir’de toplam 2. sınıf öğrenci sayısı 56.458’dir. 2018 ölçümlerinde aşırı kiloluluk ve obezite prevalansı olan %34,3 alınarak, %5 hata payı, %95 güven aralığı, %20 cevaplanmama oranı ve desen etkisi 2 alınarak 826 öğrenci belirlenmiştir. Bir sınıftaki ortalama öğrenci sayısı 30 olduğundan küme örnekleme yöntemi ile 28 küme belirlenmiştir. Öğrenci sayısı 840 olarak belirlenmiştir. Beslenme dostu okul sertifikası olma durumu, ilçeler ve resmi-özel okul olma durumuna göre sıralanarak küme örneklem seçilmiştir. 30’un altında çıkan okullar sıradaki okula aktarılmıştır. İlkokullarda rastgele bir şube seçilmiştir ve 30 öğrencinin altında olan şubeler sıradaki şubeden öğrenci alınarak 30 öğrenciye tamamlanmıştır. Ölçümlerden önce velilere onam formu gönderilmiştir. Velilere yönelik anket ve öğrencilerin boy, kilo ve bel çevresi ölçümleri yapılmıştır.

Bulgular

Cevaplanma oranı %98,09'dur. Toplam 824 öğrenciyle analiz yapılmıştır. Öğrencilerin yaş ortalaması 93,76±5,17 aydır. Öğrencilerin %49,2'si kızdır. Öğrencilerin %32,3'ü aşırı kilolu ve obezdir. Anne yaş ortalaması 35,51±5,30'dur. Baba yaş ortalaması 39,46±5,57'dir. Annelerin %50,7'si aşırı kilolu ve obezdir. Babaların 69,3’ü aşırı kilolu ve obezdir. Annelerin %47,0'si lise mezunu ve üstüdür. Babaların %52,0'si lise mezunu ve üstüdür. Annelerin %70,7'si ev hanımıdır. Babaların %60,8'i işçidir. Anne ve babaların %93,6'sı evlidir. Yemek pişirilirken ailelerin %48,4'ü yemeğe her zaman tuz eklemektedir. Ailelerin en sık kullandığı yağ türü zeytinyağıdır (%67,7). Öğrencilerin %85,8'i beyaz bayrak sertifikalı okulda okumaktadır. Öğrencilerin %47,0'si beslenme dostu okul sertifikalı okulda okumaktadır. Beslenme dostu okul başvurmama sebepleri incelendiğinde öğrencilerin %20,4'ü beyaz bayrak sertifikası olmayan okulda okumaktadır. Beslenme dostu okul sertifikasına başvurmak için okulun beyaz bayrak sertifikası olması ön koşuldur. Öğrencilerin %6,9'u yemekhanesi olan okulda okumaktadır. Yemek menüsünü hazırlayanlara bakıldığında öğrencilerin %52,6'sının yemek menüsünü yemek şirketi hazırlamaktadır. BDO sertifikası olan ve olmayan okullar karşılaştırıldığında öğrencilerin cinsiyet, yaş, BKİ durumu, anne BKİ, baba BKİ arasında anlamlı fark yoktur (sırasıyla p=0,866, 0,105, 0,983, 0,435, 0,264). BDO sertifikası olan okullarda okuyan ve okumayan öğrenciler arasında haftalık meyve-sebze porsiyonu ortalaması, atıştırma varlığı, haftalık ekrana bakma saati ortalaması açısından anlamlı fark yoktur (p=0,136, 0,971, 0,12). BDO sertifikası olan okullarda okuyan ve okumayan öğrenciler arasında haftalık spor saati ortalaması açısından anlamlı fark vardır (2,43±3,17, 1,80±3,25, p=0,008).

Sonuç ve Öneriler

Öğrencilerin %6,9’u yemekhanesi olan okulda okumaktadır. Yemek menülerinin yaklaşık yarısını yemek şirketi hazırlamaktadır. Öğrencilerin üçte biri aşırı kilolu ve obezdir. Annelerin yarısı, babaların üçte ikisi aşırı kilolu ve obezdir. BDO sertifikası olan okullarda okuyan öğrenciler sertifikası olmayan okullarda okuyan öğrencilere göre istatistiksel açıdan anlamlı bir şekilde daha fiziksel aktiftir. Anne, baba ve öğrencilerin aşırı kiloluluk ve obezitelerini azaltmak için okulları da içine alan kapsamlı müdahaleler gerekmektedir. Öğrencilere yemekhanelerde sağlıklı kahvaltı ve öğlen yemekleri hazırlanmalıdır.

Anahtar kelimeler: İzmir’de beslenme dostu okul sertifikası olan ve olmayan ilkokullar, obezite prevalansı, beslenme dostu okul, beyaz bayrak, obezite