Giriş ve Amaç

Kanserin erken tanısı kanser morbidite ve mortalitesinin azaltılmasında önemlidir. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı Kanser Kontrol Programı kapsamında yürütülen faaliyetler toplumca yeterince bilinmemekte ve bu hizmetlerden yeteri sayıda kişi yararlanamamaktadır.

Araştırmanın amacı, Kocaeli Derince ilçesinde Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezlerine (KETEM) başvuran kadınların sosyodemografik özelliklerinin, kanser taraması için başvurma nedenlerinin ve ilişkili faktörlerin tanımlanmasıdır.

Gereç ve Yöntem

Tanımlayıcı tipte olan bu araştırma,  Kasım 2018-Temmuz 2019 döneminde  Derince  ilçesinde KETEM’e başvuran kadınlarda yapılmıştır.  Araştırmanın evrenini, başvuran toplam 4541 kadın; örneği ise araştırmaya katılmayı kabul eden 588 kadın oluşturmuştur. Veriler KETEM stajı yapan intern öğrenciler tarafından, yüzyüze görüşülerek ve araştırmacıların hazırladığı KETEM Tarama Formu ile toplanmıştır. Veri formunda katılımcıların sosyodemografik özellikleri ve başvuru nedenlerini irdeleyen 19 soru bulunmaktadır. Araştırma için gerekli idari izinler ve Kocaeli Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan onay alınmıştır (GOKAEK-2019/13.09 2019/223). Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler kullanılmıştır.

Bulgular

Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 50,85 (SD ±8.34), %69.5’i okul bitirmemiş veya  ilkokul mezunu, %80.8’i ev hanımıydı. Katılanların %40.8’i daha önce bir kanser taraması yaptırmamış olup bunun en sık nedeni olarak “kanser taramasıyla ilgili bilgi sahibi olunmaması  (%34.1) bildirilmiştir. Kılavuzlarda önerildiği şekilde ≥40 yaştakilerden son 2 yılda meme kanseri taraması yaptırdığını söyleyenler %13.6, ≥30 yaştakilerden son 5 yılda serviks kanseri taraması yaptırdığını söyleyenler %24.5,  ≥50 yaştakilerden son 2 yılda kolon kanseri taraması yaptırdığını söyleyenler %6.9’du.

Araştırmaya katılanların 426’sı (%72.4) daha önce ASM veya KETEM’de kanser taraması yapıldığını duyduğunu bildirmiştir. Kanser taraması için KETEM’e öncelikli başvurma nedeni olarak; 126’sı (%21.4) aile hekiminin tarama yaptırmasını istemesini, 111’i (%18.9) ASM’den telefonla bilgilendirilip taramaya davet edilmesini, 53’ü (%9) ASM’ye bir başka nedenle başvurduğunda tarama hakkında bilgilendirilmesini,  36’sı (%6.1) kanser taraması için zamanın gelmesini, 15’i (%2.6) akraba veya tanıdıklarından birine yakın zamanda kanser teşhisi konmasını, 10’u (%1.7) ailesinde kanser hastası veya kanserden ölen olmasını,  22’si (%3.7) bir hastaneden yönlendirilmeyi, 8’i (%1.4) şüpheli sağlık belirtileri olmasını bildirmiştir. Kadınların %44.4’ünün eşinde ve/veya birinci derece akrabasında kanser varken ailesinde veya çevresinde daha önce kanser taraması yaptırdığını bildikleri biri olanlar %37.4  idi.

Sonuç ve Öneriler

Derince  KETEM’e başvuran kadınlardan araştırmaya katılanların yarıya yakınının daha önce herhangi bir kanser taraması yaptırmamış olduğu, daha önce kanser taraması yaptırmamanın en sık nedeninin taramayla ilgili bilgi sahibi olunmaması olduğu, öte yandan kanser tarama için öncelikli başvurma nedeninin aile hekiminin tarama önermesi olduğu anlaşılmıştır. Kanser taramanın toplumda bilinirliğinin artırılmasında aile hekimlerinin kendilerine kayıtlı kişileri bilgilendirmeleri önem taşımaktadır.

Anahtar Sözcükler

Kanser, erken tanı, tarama