Giriş ve Amaç

Beslenmeyle ilişkili sağlık sorunlarının artan prevalansını azaltmak için toplumun beslenmeyle ilgili bilgi düzeyinin artırılması, sağlıklı beslenme becerilerinin ve davranışlarının geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Çalışmamızda Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi (AYBÜ) Tıp Fakültesi 6. Sınıf öğrencilerinin etiket okuma ve anlama durumuna göre gıda okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi amaçlandı.

Gereç ve Yöntem

Çalışma Mart 2018-Haziran 2019 tarihleri arasında 273(%88) öğrenci üzerinde yapılan kesitsel bir çalışmadır.  Çalışma için gerekli izinler AYBÜ Etik Kurulu’ndan alındı. Anket sorularından “Tükettiğiniz gıdaların etiketini okuyor musun?” sorusuna ‘evet’ cevabını verenler etiket okuma alışkanlığı var olarak değerlendirildi. Ayrıca ankette En Yeni Yaşamsal Bulgu (EYYB) testi yer almaktaydı. EYYB testi bir dondurma etiketini anlayabilme temeline dayanmakta olup; bu anket 6 sorudan oluşmaktadır. EYYB'den 4 puan ve üstünde puan alanların okuduğu etiketi doğru anladığı kabul edildi. Bunun dışında Gıda Okuryazarlığı Kısa Form (GOKF) kullanıldı, 2017 yılında Krause ve arkadaşları tarafından geliştirilip, Durmuş ve arkadaşları tarafından 2018 yılında Türkçe’ye çevrilmiştir. GOKF 12 sorudan oluşmaktadır, dört ya da beş puanlık Likert Skalasına göre cevaplanmaktadır. Anketten alınabilecek puan en düşük 16, en yüksek 72 idi. Bireylerin ölçekten aldıkları puanlar attıkça daha iyi gıda okuryazarlığı seviyesine sahip oldukları tespit edilmektedir. Veriler, IBM-SPSS (Versiyon 22.0) programı kullanılarak değerlendirildi. Tanımlayıcı istatistikler için sayı, yüzde, ortalama±standart sapma, minimum, maksimum  değerleri kullanıldı.Sürekli verilerin karşılaştırmasında t-testi ve One way Anova testi kullanıldı. İstatistiksel anlamlılık için p≤0.05 kabul edildi.

Bulgular

Çalışma grubunun %69,2’si (189) kadın olup, öğrencilerin GOKF’dan aldığı puan ortalaması 47,61±7,34 (genişlik, 24-67) iken, EYYB’den alınan puan ortalaması 4,40±1,48 (genişlik 0-6) idi. Öğrencilerin %85,7’sinin etiket okuma alışkanlığının olduğu, %77,3’nün ise etiketi doğru anladığı görüldü. Etiket okuma alışkanlığı varlığı ile GOKF arasında  ilişki yoktu (p=0,273). Okuduğu etiketi doğru anlayanların ise GOKF’dan aldıkları puanlar daha yüksek idi (p<0,001). Ayrıca etiket okuma alışkanlığı olup etiketi yanlış anlayan ve etiket okuma alışkanlığı olmayıp etiketi yanlış anlayan öğrencilerin, etiket okuma alışkanlığı olan ve etiketi doğru anlayan öğrencilere göre GOKF’dan aldıkları puanlar daha düşük idi (sırasıyla; p<0,001, p=0,007).

Sonuç ve Öneriler

Gıda okuryazarlığı için ürünlerin etiketinin okunup doğru bir şekilde anlaşılması önemlidir. Bu açıdan bu çalışmada iyi gıda okuryazarlığı seviyesine sahip bireylerin etiket okuma alışkanlığı bulunmakla birlikte etiketleri doğru anladığı tespit edilmiştir. Verilecek eğitimlerin etiket okuma alışkanlığının yanı sıra etiketi doğru anlamayı da arttıracak girişimler içermesi bireylerin gıda okuryazarlığı düzeylerinin artmasında daha etkili olacağı kanaatine varıldı.

Anahtar sözcükler: Gıda okuryazarlığı, etiket okuma, etiket anlama, tıp fakültesi