Giriş ve Amaç: Dünyada olduğu gibi Türkiye’de kanser, hastalık yükü açısından önemli bir sağlık sorunudur. Türkiye Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik çalışmasının sonuçlarına göre kanser, kardiyovasküler hastalıklardan sonra ölümlerin ikinci nedenidir. Bu çalışmanın amacı kentsel ve yarı kentsel iki aile sağlığı merkezi (ASM) bölgesinde 50-70 yaş arası kişilerin  kanser erken tanı yöntemlerine ilişkin bilgi ve davranışlarını saptamaktır.

Gereç ve Yöntem: Bu araştırma, Manisa yarı kentsel (Horozköy ASM) ve kentsel (9 No’lu ASM) bölgesinde Şubat 2019’da yürütülmüş kesitsel tipte bir çalışmadır. Araştırmanın evrenini  bu iki ASM bölgesindeki 50-70 yaş arası 752 kişi oluşturmuştur. Araştırmanın örnek büyüklüğü Epi -info 7.0 programında prevalans % 25 (Manisa’da İl Sağlık Müdürlüğü’nden alınmıştır) %95 güven sınırında %5 hata payı ve 1.4 desen etkisi alınarak 292 olarak hesaplanmış, katılım oranı % 81.6 (n=245) olarak gerçekleşmiştir. Veriler araştırmacılar tarafından oluşturulan anket formu aracılığıyla yüz yüze görüşme tekniği ile alanda küme örnekleme yöntemiyle  toplanmıştır. Araştırma için Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Etik Kurulundan izin alınmıştır. Araştırmanın bağımlı değişkenleri 50-70 yaş arası  meme, serviks ve kolon kanseri erken tanısı ve taramaları hakkında bilgi  ve davranışlarıdır. Araştırmanın bağımsız değişkenleri sosyodemografik , yaşam biçimi özellikleri, kronik hastalık durumu ve sağlık hizmeti kullanım durumudur. Bilgi düzeyini belirlemek üzere tütün kullanımı, obezite, fiziksel inaktivite, beslenme, alkol, güneşin zararlı etkileri, işyeri maruziyetleri, radyasyon, iç ortam havalandırılması ve kanserin önlenebilir bir sorun olduğuna dair 10 soru hazırlanmıştır. Araştırmanın verileri, tanımlayıcı istatistikler, ki-kare testi kullanılarak değerlendirilmiştir.

Bulgular: Araştırma grubunun  %73.9’u kadın, %72.7’si evlidir. Mamografi, serviks ve kolon kanseri tarama programına katılım oranı sırasıyla %49.2, %42.0 ve %24.9’dur. Kadınların %56.9’u, erkeklerinse % 34.3’ü tarama  programına katılmıştır.  Kentsel bölgede eğitimlilerde, üst sosyal sınıfta, kanser konusunda yeterli bilgiye sahip olanlarda tarama programına katılım anlamlı olarak yüksektir. Araştırma grubunun %72.2’si kanser konusundaki  bilgi düzeyinin yeterli olduğunu belirtmesine karşın, araştırıcıların sorguladığı bilgi düzeyi yeterliliğine göre bu oran %58.4’dür. Herhangi bir tarama programına katılmayanların katılmama nedenleri en sık bilgisizlik (%94.1) ve utanma (%40.0)’dır. Araştırma grubunun %40.8’i bilgilerini bir sağlık personelinden aldığını ifade etmektedir. Bilgi kaynağı olarak sağlık personelini gösterenlerin kanser taramalarına katılım oranı daha yüksek bulunmuştur. Meme kanseri için tarama yöntemi olarak mamografi işlemini kadınların %84.5’i duymuşken bu işlemin Sağlıklı Hayat Merkezi’nde yapıldığını bilenlerin oranı %56.9’dur. Serviks kanseri tarama yöntemi olan smear işlemini duyma oranı kadınlarda %75.1 iken bu işlemin ASM’de yapıldığını bilme oranı %63.0’tür. Araştırma grubumuzda kolon kanseri tarama yöntemi olan GGK’ı duyma oranı %46.9 iken bunun ASM’de yapıldığını bilme oranı ise %36.3’tür.

Sonuç ve Öneriler: Kanser taramasına katılım konusundaki bilgi düzeyi yeterliliği %58.4 ile düşüktür ve bu durum taramalara katılımı olumsuz etkilemektedir. Tarama yöntemlerinin hangi kurumda yapıldığı konusunda toplumun yönlendirilmesi gerekmektedir. Araştırma grubunun yarısı  bilgi kaynağı olarak medyayı ifade etmiştir. Halkın taramalara katılım için yönlendirilmesi, sağlık personelinin halkı bilgilendirme konusunda teşvik edilmesi ile programın başarıya ulaşması kolaylaştırılabilir.

Anahtar Kelimeler: Kanser, Tarama, Davranış değiştirme