Giriş ve Amaç

Adölesan dönem yaşam biçimi ve davranışların şekillendiği bir dönemdir. Bu dönemde kazanılan davranışların etkisi yaşam boyu devam etmektedir. Olumlu sağlık davranışları sağlığın korunup geliştirilmesine katkı sağlarken olumsuz sağlık davranışları ise mortalite ve morbidite oranlarında artışa neden olmaktadır. Sağlıkla ilgili bilgiye ulaşma, anlama, değerlendirme ve uygulama süreçlerini içinde barındıran sağlık okuryazarlığı kavramı adölesan dönemde önemli bir etkiye sahiptir. Bu çalışma adölesanlarda sağlık okuryazarlığı ile riskli sağlık davranışları arasındaki ilişkiyi değerlendirmek amacıyla yapılmıştır.

Gereç ve Yöntem

Bu çalışma kesitsel tipte bir araştırmadır. Çalışmanın evrenini Konya’nın Meram İlçesi’nde yer alan Meram Şifa Hatun MTAL ve Kozağaç MTAL’nde öğrenim görmekte olan 15 yaş ve üstü öğrenciler oluşturdu. Örneklem büyüklüğü Gpower 3.1.9.2 programı ile iki yönlü olarak %5 hata, %90 güç ve %5 örnek büyüklüğü 191 kişi, 2 okulda toplamda 382 kişi olarak belirlendi. Örneklem seçiminde basit rastgele örneklem seçim yöntemi kullanıldı. Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi İlaç ve Tıbbi Cihaz Dışı Araştırma Etik Kurulu’ndan izin alındı. Liselerin bağlı bulunduğu Konya İl Milli Eğitim Müdürlüğünden çalışma izni alındı. Ayrıca çalışmanın amacı açıklanıp çalışmaya katılan öğrencilerin velilerinden yazılı onam alındı. Veriler araştırmacı tarafından Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği(Cronbach Alfa=0.927), Riskli Sağlık Davranışları Ölçeği(Cronbach Alfa=0,860) ve sosyodemografik özellikleri sorgulayan anket formu kullanılarak 2019 yılının Şubat ayında toplandı. Verilerin analizinde SPSS 22.00 paket programı kullanıldı. Tanımlayıcı istatistiklerden yüzde dağılım, ortalama, standart sapmadan yararlanıldı. Verilerin analizinde T Testi, Mann Whitney-U Testi, Kruskal-Wallis Testi ve Pearson korelasyon analizi kullanıldı.  p<0,05 istatistiki olarak anlamlı kabul edildi.

Bulgular

Çalışmada Sağlık okuryazarlığı ölçeği puan ortalaması (TSOY-32) 34.35±8.70, Riskli sağlık davranışları ölçeği (RSDÖ) puan ortalaması ise 44.90±7.77 olarak bulundu. Kızların TSOY-32 puan ortalaması erkeklerden anlamlı olarak daha yüksekti (p=0.018). Sağlık alanındaki öğrencilerin RSDÖ puan ortalaması diğer alanlardakilere göre anlamlı olarak daha düşüktü(p=0.048). Raylı sistemler alanındaki öğrencilerin TSOY-32 puan ortalaması sağlık hizmetleri, makine teknolojisi, itfaiyecilik alanları ve alanı olmayan öğrencilere göre anlamlı olarak daha düşüktü (p değeri sırasıyla 0.001, 0.003, 0.006, 0.001). Sağlık okuryazarlığı ile riskli sağlık davranışları arasında negatif yönlü zayıf bir korelasyon olduğu saptandı(p=0.001, r:-0.335).

Sonuç ve Öneriler

Çalışma sonucunda sağlık okuryazarlığı ile riskli sağlık davranışları arasında negatif yönlü zayıf bir ilişki tespit edilmiştir. Adölesanlarda görülen riskli sağlık davranışlarını azaltmak için sağlık okuryazarlığı seviyesinin yükseltilmesi gerekmektedir.  Özellikle sağlık alanında eğitim gören öğrencilerin müfredatları sağlık okuryazarlığını geliştirecek şekilde düzenlenmelidir. Sağlık okuryazarlığı düzeyi düşük grupların ve sağlık okuryazarlığını etkileyen faktörlerin belirlenmesi için daha geniş kapsamlı çalışmalar yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Adölesan; Davranış; Risk; Sağlık Okuryazarlığı