Giriş ve Amaç: Hasta Bina Sendromu (HBS), baş ağrısı, yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü, cilt ve müköz membranların irritasyonu gibi semptomlarla seyreden, modern binalarda zaman geçiren insanlarda görülen durum olarak tanımlanmaktadır. Çalışmanın amacı, ilköğretim öğrencilerinde Hasta Bina Sendromu yaygınlığı ile iç ortam hava kalitesi ilişkisini değerlendirmektir.

Gereç ve Yöntem: Çalışma Eylül-Kasım 2018’de Kütahya’da kırsal ve kentsel bölgelerde yer alan doğal havalandırmaya sahip basit rastgele yöntemle seçilmiş üç okulda gerçekleştiren kesitsel çalışmadır. Etik kurul onayı, gerekli izinler alındı. Kütahya merkez ilçe sınırlarında ilköğretim öğrenci sayısı 14500 olup, HBS görülme sıklığı prevalans bilinmeyen durumlarda %50, hata payı %3, güven aralığı %95 alınarak örneklem hacmi en az 935 hesaplandı. Okullarda öğrenim gören 1089 öğrenciden 966 (katılım: %88,7) öğrenci ile çalışma tamamlandı. Öğrenci velileri tarafından “MM 080 NA School” isimli anket formu dolduruldu. İki uzman tarafından formun İngilizce’den Türkçe’ye, Türkçe’den İngilizce’ye çevirileri yapıldı. 10 kişilik grupta anket sorularının anlaşılırlığı, geçerliliği ve güvenirliği test edildi (Cronbach’s α: 0,925). Son 3 ayda yaşanılan ve okuldan kaynaklandığı düşünülen en az bir genel ve en az bir mukokutanöz semptoma sahip olanlar HBS pozitif olarak kabul edildi. Belirlenen günlerde “Particles Plus 8306” ve “Testo 480 Cihazı” kullanılarak, 42 sınıfta derslerin ilk yarısında ve ikinci yarısında partikül madde (PM) ve karbondioksit seviyeleri ölçüldü. Verilerin değerlendirilmesinde SPSS 20.0 paket programı, logistik regresyon kullanılarak çok değişkenli model oluşturuldu, kır-kente göre düzeltildi ve bağımlı değişken HBS olma durumu alındı. Bağımsız değişkenler olarak sınıf iç ortam kalitesini sorgulayan sorulara öğretmenler tarafından verilen cevaplar alındı. Ölçülen PM ve CO₂ değerlerinin normal dağılıma uyumu için Lineer logaritması alınarak HBS ile olan korelasyonuna (Spearman testi) bakıldı.

Bulgular: Çalışma %50,9’u (n:492) kız olmak üzere 966 öğrencide gerçekleştirildi. HBS prevalansı %10,2 (n:99) bulundu. Okuldan kaynaklandığı düşünülen HBS semptomlarının dağılımı incelendiğinde yorgunluk %14,3 (n:138), burun tıkanıklığı- akıntısı %11,9 (n:115) olarak bulundu. Ölçülen ortalama PM_2.5, PM₅, PM₁₀ ve CO₂ değerleri sırasıyla 41,88 μg/m³, 219,91 μg/m³, 538,07 μg/m³ ve 1671,40 ppm idi. Oluşturulan çoklu regresyon modelinde; HBS olma riski, sınıf ortamında havasızlık-kuru hava-hoş olmayan kokudan şikayet edenlerde 2 kat (p:0,006), aydınlatmayı yeterli bulmayanlarda 3 kat (p:0,011), gürültülü bulanlarda 1,6 kat (p:0,05) fazla bulundu. HBS olma durumu ile PM_2.5, PM₅, PM₁₀, CO₂ ölçüm değerleri arasında pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı (her bir ölçüm için: p<0,001) korelasyon bulundu.

Sonuç ve Öneriler: Her on öğrenciden birinde HBS görülmektedir. HBS ile iç ortam kalitesinden rahatsız olma durumu ve artan CO₂, PM ölçüm değerleri arasında ilişki saptanmıştır. Okullarda HBS hakkında bilgilendirilme ve ilişkili faktörleri iyileştirmeye yönelik çalışmaların devamlılığı önemlidir.