ÖZET

Sağlık okuryazarlığı, “okuryazarlıkla bağlantılı ve insanların sağlıkla ilgili karar verebilmek için bilgiye erişme, anlama, değerlendirme ve uygulama yetkinliğidir (1). Sınırlı düzeyde sağlık okuryazarlığı sağlığın teşviki ve geliştirilmesi ile hastalık tespiti faaliyetlerine daha az katılım, daha riskli sağlık seçimleri (daha yüksek sigara içme oranları gibi), daha fazla iş kazası, zayıf kronik hastalık (diyabet, HIV enfeksiyonu ve astım gibi) yönetimi ve tedaviye yetersiz uyum ile ilişkilidir (2).  Hastanede yatış süresinin uzun olması, daha fazla acil bakım kullanımı, mamografi çektirme grip aşısı ile ilişkili yetersiz koruyucu uygulamaların sınırlı sağlık okuryazarlığı ile ilişkili olduğu gösterilmiştir (3).

Sağlık okuryazarlığı düzeyinin ülkelere göre farklılık göstermektedir. Avrupa'da sağlık okuryazarlığı araştırmasında  “mükemmel” sağlık okuryazarlığı kategorisinde en yüksek prevelansa sahip ülkenin  %25.1 ile Hollanda olduğu ve “yetersiz” sağlık okuryazarlığında ise en yüksek prevalansın %26.9 ile Bulgaristan olduğu raporlanmıştır (4). Türkiye’de erişkin nüfusun sağlık okuryazarlığını değerlendirildiği bir çalışmada yetersiz ve sorunlu sağlık okuryazarlığı oranının %69,4 olduğu saptanmıştır (5) .

Sağlık okuryazarlığı kronik hastalıkların öz-yönetiminde önemli role sahiptir. Diyabet, hipertansiyon ve astım hastalığının yanı sıra koroner arter hastalığı da bireylerde yeterli sağlık okuryazarlığı becerilerini gerektiren ölümcül sonuçları olabilen bir kronik bir durumdur. Kononer arter hastalığı perspektifinden incelendiğinde sağlık okuryazarlığı hastalığın belirtilerinin anlaşılması ve yaşam kalitesi açısından elzemdir (6). Danimarka'da yapılan çalışmada kardiyovasküler hastalığı olan her on kişiden birinin sağlıkla ilgili bilgileri anlamayı zor bulduğu ve bu bireylerin yüksek oranda tedavi yüküne neden olduğu belirtilmektedir (7).

İskemik kalp hastalığı son 15 yılda küresel olarak önde gelen ölüm nedenleri olmaya devam etmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2016 yılı verilerine göre küresel düzeyde mortalite oranı %16.6’dır. Türkiye’nin de içinde bulunduğu Avrupa Bölgesinde mortalite oranları ise %25.4’tür (8). Ülkemizde yapılan Türk Erişkinlerinde Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri (TEKHARF) çalışmasının 12 yıllık izlem verilerine göre, Türkiye’de 2 milyon koroner kalp hastasının bulunduğu ve yaklaşık 160 bin kişinin koroner kalp hastalığından öldüğü tahmin edilmektedir (9). Türkiye’de koroner arter hastalığı prevalansı kadınlarda %12, erkeklerde %14’tür   (10).

Koroner arter hastalığı küresel düzeyde olduğu kadar ülkemiz için de önemli bir halk sağlığı problemidir.

Bu derleme çalışması ile koroner arter hastalarında sağlık okuryazarlığının halk sağlığı açısından öneminin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Koroner arter hastalığı, sağlık okuryazarlığı, halk sağlığı

KAYNAKLAR

1. Sorensen K, Van den Broucke S, Fullam J, Doyle G, Pelikan J, Slonska Z, Brand H: Health Literacy and Public Health: A Systematic Review and Integration of Definitions and Models. BMC Public Health 2012; 12: 80.
2. Kickbusch I, Pelikan J. M, Apfel F,  Tsouros A. Health literacy. WHO Regional Office for Europe. 2013.
3. Berkman N.D, Sheridan S.L,  Donahue K.E, et al. Health Literacy Interventions and Outcomes: An Updated Systematic Review. Evid Rep Technol Assess (Full Rep) 2011;  199: 1-941.
4. HLS-EU Consortium. Comparative Report on Health Literacy in Eight EU Member States. The European Health Literacy Project 2009–2012. Vienna: Ludwig Boltzmann Institute for Health Promotion Research; 2012.
5. Okyay P, Abacıgil,F. Türkiye’de Sağlık Okuryazarlığı Ölçekleri Güvenirlik ve Geçerlilik Çalışması T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı Yayın No : 1025 2016.
6. Jovanić M, Zdravković M, Stanisavljević D, Jović Vraneš A. Exploring the Importance of Health Literacy for the Quality of Life in Patients with Heart Failure. Int J Environ Res Public Health. 2018;15(8):1761.
7. Friis K, Lasgaard M, Pedersen M. H, Duncan P, Maindal H. T. Health Literacy, Multimorbidity, And Patient-Perceived Treatment Burden in Individuals with Cardiovascular Disease. A Danish Population-Based Study. Patient Educ Couns 2019;102(10):1932-1938.
8. WHO. Health Statistics and Information Systems. Systems.Global Healt Estimates 2016 Summary Tables: Global Death by Cause, Age and Sex by Who Region ,    2000-2016. 2018 Erişim tarihi: 10.09.18          https://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/GHE2016_Deaths_ WHOReg_2000_2016.xls?ua=1
9. Onat A, Sansoy V, Soydan İ, Tokgözoğlu L, Adalet K.TEKHARF, Oniki Yıllık İzleme Deneyimine Göre Türk Erişkinlerinde Kalp Sağlığı. İstanbul Türkiye, 12-4. 2003.
10. Onat A, Sansoy V, Hergenç G, Soydan İ, Adalet K. TEKHARF. Erişkinlerimizde Kalp Hastalıkları Prevalansı, Yeni Koroner Olaylar Ve Kalpten Ölüm Sıklığı. İstanbul: Figür Grafik ve Matbaacılık, 20-3. 2009.