Giriş ve Amaç: Alkol kullanım bozukluğu (AKB), kronik, tekrarlayıcı bir hastalık olup, yılda 3,3 milyon kişinin ölümüne yol açan önemli bir halk sağlığı problemidir. Genel olarak değerlendirildiğinde dünyada 2 milyar insan alkol tüketmekte, 76,3 milyon insana AKB tanısı konmakta, dünyadaki ölümlerin %3,2 kadarı alkol kullanımına bağlı meydana gelmektedir. Sigara, tüm dünyada en önemli önlenebilir ölüm sebeplerinden biridir. Tekel bayide çalışanlar meslekleri gereği sürekli alkol ve sigara ile iç içe bulunup, sürekli bu ürünleri kullananları görerek sigara ve alkol kullanımını dahası sigara ve alkol bağımlılığını normalleştirme eğiliminde olabilirler. Çalışmamızda, Adana ili Seyhan ilçesinde kayıtlı tekel bayilerinin alkol kullanım bozukluğu ve nikotin bağımlılığı düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Vaka-kontrol ve tanımlayıcı tipte olan çalışmanın evreni 01 Nisan- 15 Mayıs 2019 tarihlerinde Adana ili Seyhan ilçesinde çalışmakta olan 155 tekel bayisi, örneklemi ise araştırmaya katılmayı kabul eden 104 (%67,09) tekel bayisi olmuştur. Vaka grubuna benzer sosyo-demografik özelliklere sahip aynı sokakta alkol ve sigara satmayan 50 esnaf da kontrol grubu olarak çalışmaya dâhil edilmiştir. Katılımcılara sosyodemografik özellikleri belirleyen anket formu, Alkol Kullanım Bozuklukları Tanıma Testi (AKBTT) ve Fagerstrom Nikotin Bağımlılık Testi uygulanmıştır. Çalışmamız için etik kurula başvurulmamıştır. Veriler SPSS paket programında değerlendirilmiş, tanımlayıcı (frekans, yüzde) ve analitik (ki kare, bağımsız gruplarda t testi, korelasyon) istatiksel testler uygulanmış, p<0,005 anlamlı kabul edilmiştir.

Bulgular: Çalışmaya katılanların yaş ortalaması 34,64±9,88 (min.20, mak.55) ve hepsi erkektir. Ortalama çalışma süreleri 8,51±5,52 (min.1, mak.25) yıldır. İşe başlamadan önce alkol kullanımı ve işe başladıktan sonra alkol kullanımının artması vaka grubunda (%67,3) kontrol grubuna (%16) göre anlamlı derecede daha yüksektir (p<0.01). Çalışmamızda vaka grubunda AKBTT puan ortalaması (7,18±4,30), kontrol grubuna (4,02±2,77) göre anlamlı olarak daha yüksektir(p<0.01). Ayrıca işverenlerde (7,96±4,42), bekârlarda (7,75±4,48) ve sigara bağımlılığı orta-ağır düzeyde olanlarda (7,98±4,81), AKBTT puan ortalaması anlamlı olarak daha yüksektir (p<0.01). Çalışmamızda, AKBTT puanı ile yaş (r: 0,504) ve meslekte çalışma süresi (r: 0,602) arasında olumlu yönde orta düzeyde ve çok anlamlı bir korelasyon vardır (p<0.01).

Sonuç ve Öneriler: Bu çalışmada vaka grubu olanlar, alkol kullanım bozukluğu açısından kontrol grubu olanlardan daha yüksek risk altındadır. Tekel bayisi çalışanlarında, düzenli aralıklarla tarama testleri yapılmalı, yüksek riskli olanlar saptanmalı ve bağımlılık oluşmadan önleyici müdahaleler uygulanmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Alkol bağımlılığı, sigara bağımlılığı, fagerstrom, iş sağlığı