Giriş ve Amaç

Uluslararası Çalışma Örgütü(ILO) 1919 yılında dünyada çalışma standartlarını geliştirmek amacıyla kurulmuştur. Her yıl konferanslar düzenlemekte ve çeşitli türlerde yayınlar hazırlamaktadır. Bu yayınlardan olan ILO bildirgeleri(ILO declarations) ILO’nun önemli dönemlerde yayınlaması ve  ILO’nun paradigmasını yansıtması bakımından özellikle önemlidir. Bu bildirgelerin kronolojik olarak tarihsel bağlamda önemli dönemler ile beraber analizi ise bu paradigmanın evrimini yorumlamamızda yardımcı olacaktır. Bu gerekçeyle 1919-2019 tarihleri arasında yayınlanmış ve ILO internet sitesinde yayınlanmış toplam 7 ILO bildirgelesinin(ILO declarations) tamamının kronolojik olarak analizi amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem

Bu çalışma niteliksel, “Doküman analizi” tipindedir. Analiz yöntemi olarak “Tematik analiz” kullanılmıştır. ILO’nun 1919-2019 yılları arasında konferanslar sonrası yayınladığı 6 adet ve yönetim biriminin yayınladığı 1 adet olmak üzere toplam 7 bildirgenin tamamı değerlendirilmiştir. Paradigma ve paradima kayması kavramları Kuhn(1962) tarafından esasen doğa bilimleri alanında tanımlanmıştır. Handa(1986), sosyal bilimler bağlamında "sosyal paradigma" fikrini ortaya koymuş ve böyle bir kaymayı/değişimi tetikleyen sosyal koşullara ve bu değişimin sosyal kurumlar ve paradigmaları üzerindeki etkilerine odaklanmıştır. Çalışmamızda bu bağlamda ILO bildirgelerindeki paradigmanın yorumlanmasına yönelik, dokümanlardaki kavramları felsefik ve politik anlamda kutup, eksen ve ifade biçimine göre kodlamak ve değerlendirmek amacıyla veri toplama formu hazırlanmıştır. Belirlenen kodlar kutupsal bağlamında en temel olarak eylem gerektiren (pozitif haklar) veya eylemsizlik gerektiren (negatif haklar) haklar temalarına ayrılmıştır. Eksen ise ekonomik anlamdaki “vertikal adalet/hakkaniyet”(eşit olmayanlar arasındaki adalet/hakkaniyet) ve sosyal anlamdaki “horizontal adalet/hakkaniyet”(eşitler arasındaki adalet/hakkaniyet) temaları ile gruplanmıştır. İfade biçiminde kullanılan dil ve ifadeler “bağlayıcı/etkin” ve  “tavsiye edici/edilgen” şeklinde yorumlanmıştır. Dokümanlardan elde edilen veri araştırmacı tarafından okunmuş ve kavramlar kodlanarak eksen, kutup ve ifade biçimine göre temalar oluşturulmuştur. Bu temalar kronolojik olarak tarihsel dönemler ile yorumlanmıştır. ILO'nun kurulduğu ve etkin bir güce dönüştüğü regülatif liberal dönem (1919-1969), ILO'nun ve ana akım politikanın değişmeye başladığı ekonomik ve siyasi krizler dönemi (1970-1980), krizler sonrasında ortaya çıkan deregülatif neo-liberal dönem (1980-günümüz), Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra ivme kazanan Global transformasyon dönemi (1990-günümüz) ve dijital teknolojinin dönüştürücü güç haline geldiği Diital transformasyon dönemi (2000-günümüz) önemli tarihsel dönemler olarak belirlenmiştir. Etik izin gerekli olmamıştır.

Bulgular

ILO için raison d’etre(varoluş nedeni) olarak da tanımlanan Philadelphia bildirgesi’nde(1944) “Emek bir meta değildir.” maksimi ile beraber “vertikal adalet” ve “pozitif haklar” temalı alt/alt kodlar ve bağlayıcı ifadeler dikkati çekmektedir. Apartheid politikasına yönelik 1964’te ve dünya kadın yılı olarak ilan edilen 1975’te yayınlanan iki bildirgede cinsiyet ve ırk ayrımına karşı “horizontal adalet” temalı alt /alt kodlar mevcuttur. Diğerlerinden farklı olarak yönetim birimince yayınlanan Çokuluslu Teşebbüsler Ve Sosyal Politika İlkelerine Yönelik Üçlü Yapı Bildirgesi(1977) ile “horizontal adalet” ve “negatif haklar” temalı alt/alt kodlar tavsiye edici nitelikte ifadelerle işlenmektedir. Bir milat olarak bu bildirgede ILO maksimiyle çelişen “Emek piyasası” alt kodu dikkati çekmektedir. İşyerinde Temel İlke Ve Haklara İlişkin Bildirge(1998) 1977 tarihli bildirge ile benzer temalar ve ifade biçimine sahiptir. Adil Globalizasyon İçin Sosyal Adalet Bildirgesi’nde(2008) “Globalizasyon”, “İnsana yakışır iş” ve “Sosyal diyalog” yeni alt kodlar olarak dikkati çekmektedir. Önceki bildirgelerde izlenen “horizontal adalet” ve “negatif haklar” temalı alt/alt kodlar global transformasyon etkisinde tekrar işlenmektedir. Kuruluşunun yüzüncü yılında yayınlanan Çalışmanın Geleceği İçin Yüzüncü Yıl Bildirgesi’nde(2019) önceki bildirgelerdeki benzer temalara ek olarak ILO’nun emek piyasası ve dijital transformasyon süreçlerine katılımına yönelik yeni alt kodlar dikkati çekmektedir.

Sonuç ve Öneriler

ILO’nun özellikle 1975 ve sonrası bildirgelerinde, 1970-80 döneminin ekonomik ve siyasi krizleri ve bu dönemde merkez kapitalist ülkelerce neo-liberal politika ve neo-klasik ekonominin desteklenmeye başlanmasının etkisi ile erken dönem(1944 ve 1964) bildirgelerine göre  paradigmal değişimler gözlenmektedir. Özellikle 1990’dan sonra ivme kazanan global transformasyonun paradigmal etkisi son dönemdeki bildirgelerde izlenmektedir. ILO’nun geleneksel 20.yüzyıl sendikacılığı ile 21.yüzyıl global transformasyonunun çelişkileriyle ILO bildirgelerinde gözlemlenen değişimin giderek bir “paradigma kayması” durumuna evrildiği gözlenmektedir. Çalışmamızda da görülebileceği gibi politik metinlerin doküman analizleri özellikle tarihsel boyut ile de ele alındığında bize bütüncül bir bakış ve yorumlama imkanı vermektedir. Bu bağlamda halk sağlığının diğer alanlarında da politik doküman analizlerinin tarihsel boyut da ele alınarak yapılması ve bunun yaygınlaşmasının gelecekteki politikaların şekillendirilmesinde politika yapıcılara da faydalı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar sözcükler: iş sağlığı ve güvenliği, ILO, ortak karar konferansları, doküman analizi, , tarihsel kilometretaşları