HEMŞİRE VE EBELERİN SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARI VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLER

Giriş ve Amaç: Sağlığı geliştirme alışkanlıkları, iyi sağlığa ve sağlıklı yaşam tarzlarına yardımcı olmanın yanı sıra, toplam sağlık durumunun bilinen tüm perspektiflerden elde edilmesini teşvik eden uygulamaların güçlendirilmesi ve desteklenmesi, uzun yıllardır hemşirelik ve ebelik mesleği ile ilişkilendirilen terimler olmuştur. Hemşire ve ebeler toplum için temel rol modelleri ve sağlık eğitimcileridir. Bu tanımlayıcı çalışma, hemşire ve ebelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır.

Gereç ve Yöntem: Kesitsel tipte tasarlanan bu çalışma 01-31 Temmuz 2018 tarihleri ​​arasında yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Diyarbakır'da Sağlık bakanlığına bağlı dört hastanede çalışan 1826 ebe ve hemşire oluşturmuştur. Ebe ve hemşirelerin %50'sinin yeterli düzeyde sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına sahip olduğu varsayılarak örneklem büyüklüğü, %5 yanılgı düzeyi ile belirlenen %95 güven aralığında evreni %95 temsil güçle 318 olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte değişkenler arası ilişkiyi tanımlamak amacıyla analiz sağlamlığını geliştirmek için örneklem büyüklüğü 453'e çıkarılmıştır. Katılımcıları belirlemede olasılıklı örnekleme yöntemlerinden basit rastgele örnekleme tekniği kullanılmıştır. Veriler, Kişisel Bilgi Formu ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği-II (SYBD-II) kullanılarak elde edilmiştir. Bir Üniversitesi'nin Girişimsel Olmayan Etik Kurulundan ve çalışmanın yapıldığı hastanelerin bağlı olduğu kurumdan yazılı izin alınmıştır. Ayrıca gönüllü tüm katılımcılardan bilgilendirilmiş sözlü onam alınmıştır. Verilerin analizi SPSS 18.0 paket programı kullanarak yapılmıştır. İstatistiksel değerlendirmede yüzde, Pearson ki-kare testi, bağımsız örneklerde t testi ve
varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır.  Anlamlılık düzeyi p<0.05 kabul edilmiştir.

Bulgular: Araştırmada katılımcıların  yaş ortalaması 34.35±8.61, %66,4’ünün kadın, %66,7’sinin evli, %43,0’ının lisans mezunu olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların %42,8’i doğumevinde çalışmakta %83,4’ü hemşire, %26,9’u 5 yıldan daha az süredir çalışmakta idi. SYBD-II ölçeğinden alınan puanlar sırasıyla; manevi gelişim 25.05±4.80, sağlık sorumluluğu 21.99±4.87, fiziksel aktivite 18.28±5.26, beslenme 21.64±4.65, kişilerarası ilişkiler 24.15±4.27, stres yönetimi 20.44±4.63 olarak saptanmıştır. Ölçeğin toplam puan ortalaması ise 131.58±24.67’dir. Katılımcıların SYBD-II ölçeği ve alt gruplarının puan ortalamaları ile sosyodemografik özellikleri incelendiğinde¸ yaş grupları ile beslenme alt grubu puan ortalamaları arasında (19 yaş ve altı grupta daha düşük), cinsiyet ile sağlık sorumluluğu, kişilerarası ilişkiler ve toplam ölçek puan ortalamaları arasında (Kadınlarda daha yüksek), medeni durum ile beslenme alt grubu puan ortalaması arasında (Evlilerde daha yüksek) anlamlı fark bulunmuştur (p<0.05). Ayrıca eğitim durumu ile sağlık sorumluluğu, fiziksel aktivite, beslenme, stres yönetimi ve toplam ölçek puan ortalamaları arasında (Lise mezunlarında yüksek), mesleği ile sağlık sorumluluğu, fiziksel aktivite ve beslenme alt ölçekleri puan ortalamaları arasında (Ebelerde daha yüksek), çalıştığı hastane ile tüm alt ölçek puan ortalamaları ve toplam ölçek puan ortalamaları arasında (Çocuk hastanesinde çalışanlarda daha düşük)  istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (p<0.05).

Sonuç ve Öneriler: Çalışmada hemşire ve ebelerin sağlıklı yaşam biçimi puan ortalamaları orta düzeyde (131.58±24.67) bulunmuştur. Ayrıca hemşire ve ebelerin SYBD-II ölçeği alt gruplarından aldıkları puan ortalamaları arasında en yüksek manevi gelişim, en düşük ise fiziksel aktivite olduğu belirlenmiştir. Toplumun sağlığının korunması ve geliştirilmesinde önemli roller üstlenen hemşire ve ebelerin sağlıklı yaşam biçimi puanlarının daha yüksek olması beklenirdi. Bu nedenle hemşire ve ebelerin sağlıklı yaşam biçimi geliştirmelerindeki engeller belirlenip buna yönelik girişimlerde bulunulmalıdır.

Anahtar kelimeler: Hemşire, ebe, sağlıklı davranışı, yaşam biçimi