Giriş ve Amaç

Ülkemizde kanser taramaları Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) tarafından, Ulusal Kanser Kontrol Programı kapsamında kolorektal kanser, meme kanseri ve serviks kanserine yönelik taramalar ücretsiz olarak yürütülmektedir.

Kanser taramalarının toplumsal tabanlı olması için en önemli kriter hedef nüfusun %70’ine ulaşan bir programın yürütülmesidir. Kocaeli ilinde 2014 yılında başlanan kanser taramalarının hedeflenen düzeye ulaşmadığı saptanmıştır.

Bu çalışmanın amacı üniversite ve sağlık müdürlüğü işbirliği ile Derince ilçesinde KETEM’e başvuruları ve kanser tarama sayılarını artırmaktır.

Gereç ve Yöntem

Bu girişimsel araştırma, Kasım 2018’de başlatılmış olup Ağustos 2019 itibari ile elde edilen sonuçlar paylaşılmıştır. Müdahalenin temel stratejisi Aile Hekimliği Birimlerin(AHB)’de KETEM taramasının tanıtımı ve hedef nüfusun çağırılması için internlerce personel desteğinde bulunulması ve kişilerin KETEM’e ulaştırılması ile ilgili düzenleme yapılmasıdır. Müdahalenin ilk aşamasında eğitim çalışmaları yapılmış olup AHB personeli ve Halk Sağlığı Stajı yapan internler KETEM taramaları ve müdahalenin içeriği hakkında bilgilendirilmiştir. İnternlerin eğitimi her staj dönemi başlangıcında tekrarlanmıştır. İkinci aşamada intern öğrenciler tarafından hedef nüfustaki kişiler AHB’lerden telefonla aranıp kanser taraması hakkında bilgi verilmiş ve KETEM’e çağırılmıştır. KETEM’e ulaşımda güçlük çekenler İSM tarafından temin edilen bir araçla, belirtilen randevu günü ve saatinde orada olmaları kaydıyla, bağlı oldukları ASM’den alınıp KETEM’e götürülüp geri getirilmiştir. Ayrıca KETEM’e kanser taraması için başvuranlara, bir anket formu uygulanarak başvuranların özellikleri değerlendirilmiştir. AHB’ne kayıtlı olup HPV taraması için hedef nüfusu oluşturan 30-65 yaş kadın sayısı 37.082 ve mamografi için hedef nüfusta yer alan 40-69 yaş kadın sayısı 25.794’tür. Müdahale grubu, her iki grubun en geniş ortak kümesi olan 40-65 yaş grubundaki 19.749 kadındır. Müdahalenin etkinliği müdahaleden önceki ve sonraki KETEM’e başvuru hızlarının karşılaştırılması ile değerlendirilmiştir. Tanımlayıcı istatistikler ve kikare analizi yapılmıştır. Gerekli idari ve etik izinler alınmıştır (GOKAEK-2019/223).

Bulgular:

Kasım 2018-Ağustos 2019 döneminde hedef listede bulunan toplam 19749 kadından 7269(%36,9)’u telefonla aranmıştır. Kadınların 3652’sine (%50,2) kayıtlı numaralardan ulaşılamazken, görüşme yapılan kadınlardan 1966’sı (%27) taramaya katılacağını bildirmiş, 638’i(%8,8) yakın zamanda tarama yaptırdığını, 1013 (%14) kişi de katılmak istemediğini belirtmiştir.

Müdahaleden önceki aynı süreçte HPV için tarama hızı %2,9 mamografi için %3,1 iken müdahaleden sonra bu hızlar anlamlı artış göstererek sırasıyla %5,1 ve %5,3 olmuştur(her iki grup için p<0,001). Müdahaleden önceki dönemde AHB’lere kayıtlı nüfustan KETEM’e gelen kadın sayısı 1571, müdahaleden sonra gelen kadın sayısı 2711 olup artış hızı %72,6’dır.

Sonuç ve Öneriler:

Bu girişim çalışması önceki döneme göre katılımı artırmada başarılı olmuş ve AHB’lerin personel açısından desteklenmesi durumunda KETEM’e başvuruların arttığını göstermiştir. Bu nedenle kanser tarama programının önemli bir bileşeni olan AHB’lerin personel ve diğer yönetsel mekanizmalarla desteklenmesi taramaların başarısını arttırılabilir.

Anahtar Sözcükler: KETEM, kanser tarama, mamografi, HPV