Giriş ve Amaç: Günümüzde hava kirliliği dünya çapında önemli bir çevre sorunudur. Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) göre dünya nüfusunun %91’i yani her 10 kişiden 9’u temiz hava kriterlerini sağlamayan havayı solumaktadır. DSÖ’nün belirlediği yıllık PM10 limiti 20 μg/m³ iken ülkemizde mevzuatta yer alan 2018 yılı limit değeri 44 μg/m³’tür. Biz bu çalışmada Marmara Bölgesinde yer alan illerde ölçülen PM10 düzeylerinin kronik bronşit insidansı üzerine etkisini saptamayı amaçladık.

Gereç ve Yöntem: Marmara bölgesinde yer alan 11 ilin (İstanbul, Kocaeli, Edirne, Tekirdağ, Kırklareli, Sakarya, Bilecik, Bursa, Balıkesir, Çanakkale ve Yalova) 2018 yılı nüfus ve PM 10 değerlerini AIRQ+ programına girerek hesaplamaları gerçekleştirdik. AIRQ+ belirli bir nüfusta hava kirliliğinin sağlık yükü ve etkilerinin hesaplanması için DSÖ Avrupa Çevre Sağlığı Ofisi tarafından geliştirilmiş bir programdır. AIRQ+ tarafından yapılan hesaplamalar epidemiyolojik çalışmalar tarafından oluşturulan metodolojilere ve doz-yanıt fonksiyonlarına dayanmaktadır. 2018 yılı illere göre nüfus verileri Türkiye İstatistik Kurumunun Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi veri tabanından elde edildi. İllerde 2018 yılı için yıllık ortalama PM10 düzeyi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Hava Kalitesi İzlem sitesinden istasyon bazında alınıp; ilde mevcut ve yeterli veri sağlanan bütün istasyonların yıllık ortalamaları toplanıp, istasyon sayısına bölünerek hesaplandı. PM 10 sınır değeri (cut-off value) için 20 μg/m3 kabul edildi. Türk Toraks Derneği son 25 yıldır kronik bronşit ve amfizem hastalığının birleştirilerek KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı) olarak adlandırılmaya başlandığını açıklamıştır. Hesaplamalarda, toplum temsili sağlayan kronik bronşit insidansı bulunmadığı için bu nedenlerle KOAH insidasını kullandık. Türkiye’de Ulusal Hastalık Yükü Çalışmasından elde edilen KOAH insidansı yüzbinde 72.7 olarak kullanıldı. Rölatif Risk katsayısını kronik bronşit insidansı için AIRQ+ programı 1,117 (%95 Güven Aralığı: 1,040-1,189) olarak kabul etmektedir. İl yüzölçümleri için ise Harita Genel Müdürlüğü web sayfasından alınan veriler kullanıldı.

Bulgular: İllerin yıllık PM10 düzeyleri en yüksek üç il sırasıyla, Bursa 71,94 μg/m³, Sakarya 63,57 μg/m³, Bilecik 53,25 μg/m³ olarak hesaplanmıştır. En düşük PM10 değeri Yalova’da 31,16 μg/m³ olarak saptanmıştır. Partikül madde değerleri ile uyumlu olarak iller arasında en düşük kronik bronşit insidansı Yalova’da %11,62 (GA %95, RR:4,28-17,57) ve en yüksek kronik bronşit insidansı Bursa’da %43,71 (GA %95, RR:18,43-59,31) olarak hesaplanmıştır. PM10 değerlerinin yüksek olduğu Sakarya ve Bilecik’te kronik bronşit insidansı ise sırasıyla %38,25 (GA %95, RR:15,71-52,96) ve %30,78 (GA %95, RR:12,23-43,76) olarak hesaplanmıştır.  Bursa’da hava kirliliğine atfedilen kronik bronşitli kişi sayısı 813 (en düşük kişi sayısı 343- en yüksek kişi sayısı 1103) ve İstanbul’da ise 2349 (en düşük kişi sayısı 912- en yüksek kişi sayısı 3404) olarak hesaplanmıştır. İllerin topluma atfedilen risk değerleri ise Bursa için yüz binde 31.78, İstanbul için yüz binde 18.30, Sakarya için yüz binde 27.81 olarak bulunmuştur.

Sonuç: İllerin PM 10 değerleri DSÖ limit değerinin üzerindedir ve buna bağlı olarak kronik bronşit insidansı artmaktadır. Ülkemizde mevzuatta yer alan limit değerlerin düşürülmesi halk sağlığı açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler: Hava Kirliliği, AIRQ+, PM10, Kronik Bronşit