3.International 21.National Public Health Congress, 3.International 21.National Public Health Congress

Font Size: 
E-SİGARA İLE İLGİLİ WEB SAYFALARININ VE E-SİGARA SATIŞI YAPILAN WEB SİTELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Atalay Aktuna, Hür Hassoy

Last modified: 2019-09-27

Abstract


Giriş ve Amaç: E-sigara; sigarayı taklit eden, tütün ürünü olarak kabul edilen bir cihazdır. Ülkemizde konvansiyonel sigara için geçerli olan tüm kısıtlamalar e-sigara için geçerlidir, buna rağmen e-sigara satışı internet üzerinden gerçekleştirilmektedir. Sağlık bilgisine ulaşma aracı olarak kullanılabilinen internette e-sigara satışının gerçekleşebilmesi önemli bir sorundur. Araştırmanın amacı e-sigarayla ilgili web sayfalarının, türleriyle içeriklerinin ve arama sonuç sıralamalarının karşılaştırılması; satış yapılan web sitelerinde uygulamaların ve e-sigara tanıtımlarının değerlendirilmesidir. Gereç ve Yöntem: Bu tanımlayıcı araştırmada, Google’da 01.09.2019 tarihinde, “elektronik sigara” anahtar sözcüğüyle yapılan aramada saptanan en ilgili 69 web sayfası değerlendirmeye alınmıştır. E-sigaraların “Sigara bırakma yöntemi olması”, “Sağlık zararının sigaraya göre az olması”, “Sigaraya göre maddi açıdan daha uygun olması”, “Pasif etkilenime yol açmaması”, “Kapalı alanlarda içilebilir olması” yönünde en az 1 içeriğe sahip olan web sayfaları e-sigara kullanımını “teşvik edenler”, geriye kalanlar “teşvik etmeyenler” olarak sınıflandırılmıştır. Türlerine göre ise sayfalar “E-sigara satış”, “Haber”, “Sosyal medya/blog”, “Sağlık kurumu/bilgisi” olarak 4 kategoride sınıflandırılmıştır. Sınıflandırma sonrası e-sigara satışının yapıldığı 29 web sayfasının 26 web sitesine ait olduğu belirlenmiştir. Bu 26 web sitesi, kullanımı teşvik edici yöndeki tanıtımların yanı sıra, “Yaş sınırlaması uygulaması“, “Bilgiler için kaynak gösterimi”, “Sosyal medya kullanımı”, “Telefonla ulaşılabilir müşteri temsilcisi varlığı”, “Sağlık uyarısı varlığı” yönleriyle değerlendirilmiştir. Web sayfasının türüyle içeriği arasındaki ilişki ki-kare, web sayfası türüyle arama sonuç sıralaması arasındaki ilişki Kruskal-Wallis varyans testiyle değerlendirilmiştir. Veriler kamuya açık kaynaklardan sağlanmış, etik kurul iznine başvurulmamıştır. Bulgular: 69 web sayfasının 29’u (%42,0) E-sigara satışı, 23’ü (%33,3) Haber, 10’u (%14,5) Sosyal medya/blog, 7’si (%10,1) Sağlık kurumu/bilgisi sayfalarıydı ve 37’si (%53,6) içerik olarak e-sigara kullanımını teşvik etmekteydi. 10 Sosyal medya/blog sayfasının 7’si (%70) e-sigara kullanımını teşvik edici içeriğe sahipken, 30 Haber ve Sağlık kurumu/bilgisi sayfasından yalnızca 1’i (%3,3) e-sigara kullanımını teşvik edici içeriğe sahipti (p<0,001). Arama sonuç sıralamalarının ortalamaları e-sigara satışı sayfaları için 23.66, haber sayfaları için 41.35, sağlık kurumu/bilgisi sayfaları için 44.86, sosyal medya/blog sayfaları için 46.40 idi (p<0,001). Satış yapılan 26 web sitesinin 15’inde (%57,7) yaş sınırlamasıyla ilgili bir uygulama yer almamaktaydı. Tamamının telefonla ulaşılabilir müşteri temsilcileri vardı, 15’i (%57,7) sosyal medya kanallarını kullanmaktaydı. 17’sinde (%65,4) sağlık uyarısı yoktu. 24’ünde (%92,3) e-sigaranın sigara bırakma yöntemi olduğu, 21’inde (%80,8) e-sigaranın sigaraya göre daha az zararlı olduğu, 18’inde (%69,2) maddi açıdan daha uygun olduğu, 10’unda (%38,5) pasif etkilenime yol açmadığı yönünde tanıtımlar mevcuttu. 21’inde (%80,8) verilen bilgiler için kaynak gösterilmemişti. Sonuç ve Öneriler: Satış yapılan web sitelerinde, bilimsel olmayan bilgilerle kullanımını teşvik ederek e-sigaraların tanıtıldığı, bunların aramalarda ön sıralarda olduğu belirlenmiştir. Satış yapılan web sayfalarında sosyal medya kullanımının ve sosyal medya/blog sayfalarında e-sigara kullanımını teşvik edici içeriğin yaygın olduğu saptanmıştır. Sağlık kurumlarına ait ve sağlık bilgisi verme amaçlı web sayfalarında sosyal medya kullanımının ve konuyla ilgili içeriklerin artırılması, sayfaların arama sonuçlarında üst sıralarda yer almasına yönelik teknik desteğin sağlanması önerilir. Anahtar Kelimeler: E-sigara, web, sağlık bilgisi