Giriş ve Amaç: Gençlik döneminde tütün kullanımının getireceği sağlık sorunları yeterince algılanamamakta ve önemsenmemektedir. Tütün mamullerinden özellikle sigara kullanımının başlamasıyla birlikte sigaranın sağlık üzerindeki olumsuz etkisi fark edilemeyebilir. Gençlik dönemlerinde elde edilen sigara alışkanlığının sağlık üzerine olan olumsuz etkileri yaşamın daha sonraki yıllarında ortaya çıkmaktadır. Ülkemizde 10-14 yaş arası 186.000 çocuk her gün tütün ve/veya tütün ürünü kullanmaktadır. Yaşı 15 ve üzerinde  yaklaşık her üç erişkinden biri tütün ve/veya tütün ürünü kullanmaktadır. Tıp fakültesi eğitimi süresince genç hekim adayları çeşitli nedenlerle tütün kullanımına başlamaktadır. Bu çalışmada amacımız, hem gençlik döneminde olan hem de profesyonel meslek yaşamına atılacak olan Tıp Fakültesi intörn doktorlarının tütün kullanım sıklığı, miktarı ve sigara kullanmaya başlamalarını etkileyen faktörleri değerlendirmektir.

Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı tipteki bu çalışmanın evrenini 484 Dönem 6 öğrencisi oluşturmaktadır. Evrenin tümüne ulaşılması hedeflenmiş 249 kişiye ulaşılabilmiştir. Veri toplama aşamasında araştırmacılar tarafından hazırlanan 17 soruluk anket formu katılımcılara dağıtılarak gözetim altında doldurulmuştur. Analizlerde SPSS istatistik paket programı kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık sınırı alfa=0,05 olarak kabul edilmiştir. Tıp Fakültesi Dekanlığı’ndan kurumsal izin alınmıştır.

Bulgular: Katılımcıların %56,2’sinin hiç sigara denemediği saptanmıştır. En az 1 kere sigara denemiş olanların oranı %43,8’dir. %4,8’i kullanmış ancak bırakmış olduğunu belirtmiştir. %17,7’si halen düzenli sigara kullanmaktadır. Araştırmaya katılan ve sigara denemiş olan toplam 107 kişinin ilk sigara deneme yaşlarına bakıldığında en erken 7 yaşında, en geç 24 yaşında denendiği, ortalama deneme yaşının 18,1 olduğu, tepe değerinin 19 yaş olduğu bulunmuştur. Katılımcıların sigara içme davranışlarının başlangıç dönemlerine ait çevresel ve sosyal etkenlerin etkisi sorgulandığında en önemli başlama etkeni olarak %49,5 ile merak saptanmıştır. Bunun yanında %48,5 ile can sıkıntısı ve akran etkisi sigara kullanımında önemli başlama etkenleri olarak belirlenmiştir. Sosyal stres etkeni %42,4 sıklığı ile karşımıza çıkmıştır. Diğer etkenler ise %37,4 ile sınav stresi, %28,3 ile özenme ve %8,1 ile aile etkisi olarak saptanmıştır. Katılımcıların sigara kullanma davranışlarının başlangıç dönemlerinde yaşadıkları ortamın araştırılmasında en büyük yüzdeyi ailesiyle evde yaşayanlar % 46,4 ile oluşturmaktadır. Sonrasında %33 ile yurtta konaklayan öğrenciler gelmektedir. Evde arkadaşlarıyla yaşayanlar %15,5’lik, evde tek başına yaşayanlar ise %5,2’lik oranı oluşturmaktadır. Katılımcıların sigara kullanma sıklığının annelerinin sigara kullanma sıklığına göre dağılımı değerlendirildiğinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmuştur (p=0,010). Annesi sigara kullanmış olan katılımcılardan %55,3’ü hayatında bir kez olsun sigara kullandığını belirtmiştir. Katılımcıların sigara kullanma sıklığının babalarının sigara kullanımına göre dağılımı değerlendirildiğinde istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur ( p=0,001). Babası hayatında bir kez olsun sigara kullanan öğrencilerde sigara kullanma oranı %51,7 iken,babası hayatında hiç sigara kullanmayanlarda sigara kullanma oranı %30,2 olarak saptanmıştır. Ailesi yanında sigara kullananların %40.9’ u sigaraya başladığı dönemde ailede alacağı eğitimin sigaraya başlamasını engelleyebileceğini düşünürken, ailesi yanında sigara içmeyenlerin %19,7’ si ailedeki eğitimin sigara kullanımını engelleyeceğini düşündüğü saptanmıştır(p=0.042).

Sonuç ve Öneriler: Sigara kullanmaya en önemli başlama etkeni olarak %77,7 ile arkadaşların sigara kullanıyor olması bulunmuştur. Gençlerin sigara içme davranışında başlatıcı faktör olarak yer alan akran etkisinin tütün kullanımını azaltmaya yönelik programlarda hedeflenmesi gerekmektedir. Katılımcıların sigaraya başladığı dönemde büyük kısmının evde kaldığı saptanmıştır. Yapılan analizlerde sigara içen ebeveynlere sahip hekim adaylarının daha yüksek oranda sigara içtiği saptanmıştır. Topluma yönelik programlarda tütün kullanımına karşı alınacak önlemlerde ailenin hedeflenmesi hem ebeveynleri hem de gençler üzerinde etkili olabilir. Rol model olabilecek kişilerin (tanınmış kişiler, öğretmenler, doktorlar, politikacılar) sigara kullanımının katılımcıların sigaraya başlamalarında etkili bir faktör olduğu görülmüştür. Araştırmamıza katılan intörnlerin sadece %44,8’i göreve başladığında sigara kullanan genç bir hastayı yönlendirmede kendini yeterli bulmaktadır. Tıp fakültesi eğitiminde sigara bırakma danışmanlığına dair eğitim süresinin arttırılması ve uygulamaya dayalı eğitimin yaygınlaştırılması ile hekim adaylarının konudaki yetkinlikleri arttırabilir. Yapılacak düzenlemelerle tıp eğitiminde topluma yönelik sigara bırakma eğitim metotlarının geliştirilmesiyle aileden başlayarak rol model olacak kişilerin tütün kullanımının azaltılmasının, gençlerin tütün kullanımının azaltılmasında önemli etken olabilir.