GİRİŞ ve AMAÇ

Yaşlı nüfusu tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de artmaktadır. Yaşlı nüfusunun artmasıyla bu yaş grubunun yaşam kalitesi ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi, karşılaşacağımız sosyal problemler ve sağlık sorunları ile çözüm yolları konusunda yol gösterebilecektir. Bu çalışmanın amacı Altın Yıllar Yaşam Merkezi’nden hizmet alan 65 yaş ve üzeri bireylerin 3 yıllık yaşam kalitelerinin izlenmesi ve yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin incelenmesidir.

GEREÇ ve YÖNTEM

Bu araştırma prospektif kohort çalışmasıdır. İlk izlem 2017 yılında yapılmış olup 10 yıllık izlem planlanmıştır. Bu bildiride 2017-2019 yılları arasındaki üç yıllık izlem bulguları sunulmuştur. Çalışma Çanakkale il merkezinde ikamet eden 65 yaş ve üzeri bireylere sosyalleşme olanağı sunan Altın Yıllar Yaşam Merkezi’nde yürütülmüştür. Araştırma için örneklem belirlenmemiş, izlem yapılan aylarda (Şubat-Mart) birimden hizmet alan tüm bireylere ulaşılması hedeflenmiştir. Bu izlem kapsamında 2017’de 300 kişi, 2018’de 350 kişi ve 2019’da 333 kişiyle görüşülmüştür. Bu bildiri kapsamında üç yıllık izlemi bulunan 152 kişi dâhil edilmiştir.

Çalışma öncesinde Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’ndan izin alınmıştır (Tarih: 28.12.2016/Sayı:2016-23). Katılımcılara çalışmanın amacı ve uygulanışı anlatılmış, katılmayı kabul edenlerden sözlü ve yazılı onam alınmıştır.

Katılımcılara yüz yüze anket formu uygulanmıştır. Araştırmanın verileri SPSS, AMOS, STATA istatistik programları ile analiz edilmiştir. Değişkenlerin karşılaştırmasında bağımlı gruplarda ANOVA testi, yapısal eşitlik modellemeleri(YEM) ve yol analizi kullanılmıştır. Yol analizinde yaş, cinsiyet(kadın cinsiyet referans), algılanan gelir durumu (kötü olması referans)  ve kronik hastalık durumu(hastalık olması referans) yordayıcı, Geriatrik Depresyon Ölçeği (GDÖ) puanı aracı ve Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği-Yaşlı Modülü(WHOQOL-OLD) puanı bağımlı değişken olarak kullanılmıştır.

BULGULAR

Üç yılda 152 kişinin izlemi gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların %80,9’u kadındır ve ilk izlem yılı yaş ortalaması 72,4±5,1’dir. Katılımcıların yaklaşık %90’ı en az bir kronik hastalığa sahiptir. Katılımcıların Geriatrik Depresyon Ölçeği (GDÖ) puanı ortalamaları, birinci yıl 7,3±5,3(0,0-24,0); ikinci yıl 6,7±5,1(0,0-26,0); üçüncü yıl 7,4±5,4’dür(0,0-26,0). Katılımcıların WHOQOL-OLD toplam puan ortalamaları birinci yıl 91,7±9,5 (66,0-119,0,); ikinci yıl 95,4±8,9 (73,0-120,0); üçüncü yıl 94,2±8,9’dur (72,0-115,0). Katılımcıların üç yıllık yaşam kalitesi puanı ortalamaları açısından anlamlı fark saptanmıştır (p=0,0001). İlk yıl izlemi için yapılan yol analizinde, doğrudan etkilerde GDÖ puanının WHOQOL-OLD puanı üzerinde anlamlı negatif; yordayıcı değişkenlerin aracı değişken üzerinden dolaylı etkileri incelendiğinde; cinsiyet ve algılanan gelir durumu anlamlı pozitif birer yordayıcı olduğu görümüştür. İkinci yıl izlemi için yapılan yol analizinde doğrudan etkilerde GDÖ puanı WHOQOL-OLD puanı üzerinde anlamlı negatif, algılanan gelir durumu anlamlı pozitif bir yordayıcıdır. Yordayıcı değişkenlerin aracı değişken üzerinden dolaylı etkileri incelendiğinde; cinsiyet anlamlı pozitif yordayıcıdır. Üçüncü yıl izlemi için yapılan yol analizinde doğrudan etkilerde GDÖ puanı WHOQOL-OLD puanı üzerinde anlamlı negatif, algılanan gelir durumu anlamlı pozitif bir yordayıcıdır. Yordayıcı değişkenlerin aracı değişken üzerinden dolaylı etkileri incelendiğinde; cinsiyet ve algılanan gelir durumu anlamlı pozitif bir yordayıcıdır.

SONUÇ ve ÖNERİLER

Altın Yıllar Yaşam Merkezinden hizmet alan 65 yaş üzeri katılımcıların üç yıllık yaşam kalitesindeki değişimin anlamlı olduğu görülmüştür. Depresyon durumunun, cinsiyetin ve gelir durumunun yaşam kalitesi üzerinde etkili değişkenler olduğu gözlenmiştir. İleri yaş grubunda yaşam kalitesi sağlıklı yaşlanmada oldukça önemli bir belirleyicidir. Sosyal faaliyetlere ve akran gruplara ulaşabilme olanağı sağlayan merkezlerin yaşam kalitesi üzerinde olumlu etki yapabilmesi beklenmektedir. İzlem çalışmamızın ilerleyen yıllardaki sonuçları yaşam kalitesi üzerinde etkili değişkenleri daha açık bir şekilde açıklayabilmemize olanak sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler: Yaşlılık, yaşam kalitesi, depresyon, Çanakkale