Giriş ve Amaç: Bakım verme, hem bakım veren hem de bakılan kişi için oldukça zor bir süreçtir ve emosyonel, fiziksel ve maddi destek vermeyi içine alan çok boyutlu olarak algılanan bir deneyimdir.  Bakım verenlerin yükünün azaltılmasına ve ruhsal sağlıklarının korunmasına yönelik girişimlerin planlanması, uygulaması ve sonuçlarının değerlendirilmesinde yol gösterici olması bakımından bu araştırma, Niğde İli'nde uzun süreli bakım veren hasta yakınlarının psikososyal durumlarının değerlendirilmesi amacıyla yapıldı.

Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı ilişkisel türdeki araştırma, 1 Nisan- 31 Temmuz 2017 tarihleri arasında evde sağlık biriminden hizmet alan hasta yakınları ile gerçekleştirildi. Araştırmanın evreninden örneklem seçilmemiş, çalışma evreninin tümü araştırma kapsamına alınmıştır. Toplam 859 bireye bakım veren hasta yakınlarından hasta bakımını üstlenme süreleri 3 aydan az olanlar, kısa süreli (ameliyat sonrası pansuman, yenidoğan sarılığı vb. ) evde bakım hizmeti başvurusu yapanlar, iletişim engeli olacak kadar işitme ve konuşma engeli olanlar, ücret karşılığı profesyonel anlaşma ile bakım veren görevli kişiler çalışma dışında bırakıldı ve araştırma evrenini 309 kişi oluşturdu. Araştırma 309 kişiden katılmayı kabul etmeyen 5 kişi çıkarılıp 304 kişiye ulaşılarak tamamlandı. Verilerin değerlendirilmesinde birey tanıtım formu, bakım verme yükü ölçeği, kısa semptom envanteri ve çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği kullanıldı. Veriler SPSS for Windows 24 paket programı ile analiz edildi. Verilerin analizinde sayılar, yüzdelikler, en az ve en çok değerler ile ortalama ve standart sapma değerleri kullanıldı. Bakım yükü, kısa semptom envanteri, çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği ve alt boyutları arasındaki ilişkinin incelenmesinde de Spearman Korelasyon Analizi uygulandı.  Araştırma için etik kurul izni ve bireylerden onam alındı.

Bulgular: Bakım verenlerin %48.0’ı 30-49 yaş grubunda, %66.8’i kadın, %88.5’i evli ve %72.0’ı gelir getiren bir işte çalışmamakta, %53.6’sı 3-12 aydır bakım vermekte, %51.3’ü bakım konusunda yardım almamakta ve yardım alanların %38.5’i çocuklarından yardımı almaktadırlar. Bakım verilen hastaların %58.6’sı 65 yaş ve üzerinde, %53.9’u kadın, %69.1’i evlidir. Bakım verenlerin %45.1’inin bakım yükü yoktur, bakım yükü olanlarında %2.3’ünde ağır düzeyde bakım yükü vardır.  Bakım yükü puanı ile; somatizasyon, obsesif kompulsif bozukluk, kişilerarası duyarlılık, depresyon, anksiyete bozukluğu, hostilite,  fobik anksiyete, paranoid düşünce, psikotizm, ek maddeler, rahatsızlık ciddiyet İndeksi , belirti toplam indeksi  ve semptom rahatsızlık indeksi  puanları arasında pozitif yönde orta düzeyde ilişki bulunmuştur (p<0.01). Bireylerin bakım yükü arttıkça; kısa semptom envanteri alt boyut puanları da artmaktadır.  Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği toplam puanı ve alt boyut puanları da düşmektedir. Aile, özel kişi ve çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği puanları arasında negatif yönde zayıf bir ilişki; arkadaş puanı arasında orta düzeyde bir ilişki vardır (p<0.01). Somatizasyon, obsesif kompulsif bozukluk, kişilerarası duyarlılık, depresyon, anksiyete bozukluğu, hostilite,  fobik anksiyete, paranoid düşünce, psikotizm, ek maddeler, rahatsızlık ciddiyet İndeksi, belirti toplam indeksi  ve semptom rahatsızlık indeksi  puanları ile;  aile, özel kişi, arkadaş ve çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği puanları arasında negatif yönde orta düzeyde bir ilişki olduğu belirlenmiştir (p<0.01). Bireylerin bakım yükü ve kısa semptom envanteri alt boyut puanları arttıkça; çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği toplam puanı ve alt boyut  puanları düşmektedir.

Sonuç ve Öneriler: Bakım veren bireylerde algılan sosyal destek düzeyi arttıkça bakım yükü ve ruhsal sağlık problemleri azalmaktadır. Algılanan sosyal destekten, bakım verme yükünün ve ruhsal sağlık durumlarının etkilediği düşünüldüğünde, bakım veren bireylerin bu konulardaki farkındalıklarını arttıracak eğitim programlarının planlanması önerilebilir.

Anahtar Sözcükler: Evde Bakım, Bakım, Bakım Yükü, Ruh Sağlığı, Sosyal Destek

Not: Bu çalışma yürüyen bir tez araştırmasının ön bulgularıdır.