Giriş ve Amaç

Cepten yapılan sağlık harcamaları sağlık hizmetine erişim ve hizmeti kullanıma engel oluşturması nedeniyle istenmeyen bir durumdur. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de 15 yıllık dönemde (2003-2017) cepten yapılan sağlık harcamalarının yıllar içindeki eğimini değerlendirmektir.

Gereç-Yöntem

Bu araştırma, bir zaman eğimi araştırmasıdır. Araştırmada iki değişkenin 2003-2017 yılları arasındaki yıllık eğimleri incelenmiştir: 1- Kişi başına düşen cepten yapılan sağlık harcaması (CYSH) reel verileri (Türk lirası cinsinden) ve 2- Cepten yapılan cari harcamaların toplam sağlık harcamalarına oranı. Veriler T.C. Sağlık Bakanlığı’nın 2017 yılında yayınladığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı’ndan alınmıştır. Analizler Joinpoint Regression(sürüm 4.7.0) ile gerçekleştirilmiştir. Joinpoint regresyon analizi belirli bir zamana dayalı verilerin eğimlerinde meydana gelen artma ve azalmaları, bu değişimlerin istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını ve eğimlerdeki kırılma noktalarını belirlemeyi sağlayan bir analiz yöntemidir.

Bulgular

Türkiye’de 2003-2017 yılları arasında kişi başına düşen CYSH eğim analizinde iki noktada kırılma izlenmektedir. Bu noktalar 2006 ve 2009 yıllarıdır. Kişi başına CYSH, 2003-2006 yılları arasında anlamlı bir artış göstermiştir (p<0.01). Bu artış dönemini 2006-2009 yılları arasında anlamlı bir azalma (p=0.02) dönemi takip etmektedir. 2009 yılından sonra ise artış eğimi tekrar başlamaktadır (p<0.01) ve bu değişim trendleri istatistiksel olarak anlamlıdır (Şekil 1). Kişi başı CYSH analizinde olduğu gibi CYSH’nın toplam sağlık harcamalarına oranının joinpoint regresyon analizinde de 2006 ve 2009 yılları olmak üzere iki kırılma noktası olduğu bulunmuştur. CYSH’nın toplam sağlık harcamalarına oranı 2003-2006 yılları arasında artmakta (p<0.01) iken 2006-2009 yılları arasında azalmaktadır (p=0.01) ve bu değişim trendleri istatistiksel olarak anlamlıdır. 2009 yılından sonra bu oran artma eğilimi gösterse de istatistiksel olarak anlamlı değildir (p=0.12) (Şekil 2).

Sonuç ve Öneriler

2003-2006 yılları arasında hem kişi başı CYSH hem de CYSH’nın toplam sağlık harcamalarına oranı anlamlı bir artış göstermiştir. Bu artışın öncelikli nedeni 2003 yılında başlayan “Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP)” ile ivme kazanan sağlık hizmetleri kullanımındaki artış olabilir. 2006 yılında her ikisinin de düşmeye başlamasının nedeni, 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ve onun getirdiği SUT uygulaması olabilir. Bunlara ek olarak SSK ve Bağkur’luların tetkik ve tahlil için sevki kaldırılmış ve tetkik ve tahlillerde geri ödemelerde oluşan farkın cepten harcanmasının önüne geçilmiştir.

2009 yılında kişi başı CYSH’nın artmaya başlanmasının nedeni ise 1 Ekim 2008 yılında başlayan ayakta tedavilerde katılım payı alınmaya başlanması olabilir.

2009 yılından sonra CYSH’nın toplam sağlık harcamalarına oranındaki yükselme trendi anlamlı değildir. Bunun nedeni toplam sağlık harcamalarının daha fazla artış göstermesi olabilir.

2009 yılından sonraki trende bakacak olursak; katılım paylarının daha da artması ve özel sağlık kurumlarına başvurularının giderek artması cepten ödemeleri daha da artırabilir.

Anahtar Kelimeler: cepten yapılan sağlık harcamaları, sağlık harcamaları, zaman eğimi, joinpoint regresyon