Giriş ve Amaç: İlçe Sağlık Müdürlükleri, kendi bölgesinde yaşayan toplumun sağlığını korumayı, geliştirmeyi ön plana alarak sağlıkla ilgili risk ve sorunları belirleyen ve bu sorunları gidermek için planlama yapan, planları uygulayan ve uygulatan sağlık tesisleridir. Birinci basamak koruyucu, iyileştirici ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin verimli şekilde sunulmasını izleyen, değerlendiren, destekleyen ve bölgesinde bulunan sağlık tesisleri ile diğer kurum ve kuruluşlar arasındaki organizasyonu sağlayan önemli bir koordinasyon merkezidir.

İlçe Sağlık Müdürlüğünde verilen hizmetlerin yapıtaşlarından birini de sağlık eğitimi hizmetleri oluşturmaktadır. Sağlık Bakanlığının taşradaki en uç temsilcisi olan ilçe sağlık müdürlükleri tarafından halk eğitimleri, okul eğitimleri, kurum eğitimleri ve hizmet içi eğitimler yapılmaktadır. Bu çalışmanın amacı bir ilçe sağlık müdürlüğünde yapılan yıllık eğitim hizmetlerini sayısal açıdan değerlendirip, sağlık eğitim faaliyetlerinde, yerinde eğitimler ile mobil sağlık eğitim aracının kullanıldığı eğitimleri katılım sayıları üzerinden karşılaştırmaktır.

Gereç ve Yöntem: Çalışma 2018 yılında bir ilçe sağlık müdürlüğü tarafından verilen sağlık eğitimlerinin eğitim sonuç formlarının incelenmesiyle gerçekleştirilmiş tanımlayıcı bir çalışmadır. Çalışma evrenini, ilçe sağlık müdürlüğünün tüm halka koruyucu sağlık hizmeti verme yükümlülüğü nedeniyle nüfusu 289.248 olan tüm ilçe oluşturmaktadır. Örneklem seçilmeyen çalışma için, uygulanan sağlık politikaları, taramalar ve risk grupları göz önüne alınarak ulaşılması hedeflenen halk 234.411, öğrenci 50.709, öğretmen 3.796, kurum personeli 332 olarak hesaplanmıştır.

Toplamda 176 personelin çalıştığı kurumda 17 kişi eğitim faaliyetlerinde görev almış olup içlerinden iki kişi mobil sağlık eğitim aracında görevlendirilmiştir. Eğitimlerde görev alan personelin konu ile ilgili yeterli bilgiye sahip olması ve eğitim teknikleri konusunda yeterli olmasına dikkat edilmiştir. Eğitim konuları ve eğitim tarihleri; eğitim verilen gruplara, yaş aralıklarına, ihtiyaçlarına, mevsimsel hastalıklara, bölgesel hastalıklara, risk gruplarına, sağlık politikalarına, önemli sağlık konularına ve farkındalık günlerine dikkat edilerek belirlenmiş ve yıl boyu yapılacak eğitimler bir önceki seneden planlanıp gerekli izinler alınmış ve hazırlıklar tamamlanmıştır. Eğitimlerde Sağlık Bakanlığının göndermiş olduğu görsel materyaller, sunumlar, afiş ve broşürler kullanılmış böylece eğitimlerde standardizasyon sağlanılmaya çalışılmıştır.

Bulgular: 2018 yıl ortası nüfusu yaklaşık 289.248 olan ilçede, toplam 84.375 (%29,2) kişiye sağlık eğitimi verilmiştir. Verilen eğitimlerde öğrencilerin % 96,9’una (49.122), halkın % 13,8’ine (32.274), öğretmenlerin % 64,0’üne (2.431), kurum personelinin % 100’üne (332) ulaşılmıştır. Sadece iki kişinin çalıştığı mobil sağlık eğitim aracı ile 23.412 (% 27,7) kişiye sağlık eğitimi verilmiştir. Bu eğitimlerin % 45,0’ini (10.543) halk eğitimi, % 52,9’unu  (12.376) öğrenci, % 2,11’ini (493) öğretmenlere verilen sağlık eğitimleri oluşturmaktadır. 15 eğiticinin yılda eğitim verdiği toplam kişi sayısı 60,963 iken mobil sağlık eğitim aracında çalışan iki eğiticinin, eğitim verdiği kişi sayısı 23.412’dir. Birinci grupta olan bir eğitimci ortalama 4.064 kişiye eğitim verirken, mobil sağlık eğitim aracında çalışan bir eğitimci 11.706 kişiye eğitim vermiştir. Mobil sağlık eğitim aracında çalışan eğitici yaklaşık 3 kat daha fazla kişiye eğitim vermiştir ve oransal anlamda halk eğitimi açısından daha başarılı oldukları gözlenmiştir. Halk eğitimlerine bakıldığında mobil sağlık eğitim aracında çalışan bir eğiticinin (5.271) diğer eğiticilere (1.449) göre 3,6 kat daha fazla kişiye ulaştığı gözlenmiştir.

Sonuç ve Öneriler: Sonuç olarak küçük eğitim gruplarıyla bile binlerce kişiye ulaşılabilmekte ve toplumda sağlık bilincinin artması sağlanabilmektedir. Bunu artan kansere tarama oranları, sigara bırakma oranları, organ bağışı sayıları, flor vernik uygulama sayıları, obezite poliklinik sayıları, temizlik ve hijyen konusundaki geri dönüşler ve toplumdaki sağlık hassasiyetinin artması ile gözlemlemek mümkündür.

Sağlık eğitimi görsel ve işitsel materyal kullanımı olduğunda daha fazla talep görmekte ve sahada karşılık bulmaktadır. Bu noktada eğitimlerde, mobil sağlık eğitim araçları kullanımının teşvik edilmesi gerekmektedir.  Mobil sağlık eğitim araçlarıyla kırsal alanlara ulaşılabilmekte ve halkla içi içe olunarak kahvehanelerde ve köy meydanlarında görsel ve işitsel materyaller eşliğinde eğitimler verilmekte ve kısa zamanda büyük bir halk kitlesine ulaşılabilmektedir.

Bu çalışma eğitime katılan kişi sayısının, eğitimcinin ve eğitim konularının yer, zaman belirtilerek hazırlanan ve sonrasında sağlık bakanlığına gönderilen eğitim sonuç formlarının değerlendirmesi olduğu için ileri istatistiki analizler yapılamamıştır. Çalışma sonuçları sadece çalışmanın yapıldığı ilçe sağlık müdürlüğünü bağlamaktadır ve sonuçlar genellenemez.

Anahtar sözcükler: eğitim, sağlık eğitimi, ilçe sağlık müdürlüğü