Last modified: 2019-10-07
Abstract
Giriş ve Amaç: Diş çürükleri, gerekli ve uygun tedavisinin öncelikli olarak diş hekimleri tarafından belirlendiği bir sağlık sorunudur. Bununla birlikte birinci basamakta aile hekimleri, diş çürüğü nedeniyle çeşitli semptomları olan hastalar ile karşılaşmaktadır. Tedavi rehberlerine göre, diş çürüğü olan bir hastaya uygulanması gereken ilk sıradaki tedavi seçeneğini farmakolojik olmayan girişimsel müdahaleler oluşturur. Bu çalışmada aile hekimleri tarafından “diş çürükleri” tanısıyla yazılmış reçetelerin incelenmesi amaçlandı.
Gereç ve Yöntem: Kesitsel ve tanımlayıcı tipteki bu araştırmada, İstanbul’da hizmet sunan aile hekimleri arasından sistematik örneklemeyle seçilen hekimlerin 01.01.2016-31.12.2016 tarihleri arasında yazdığı reçeteler (n=5.936.852) belirlendi. Araştırmaya 13.12.2017 tarih ve 521 sayılı karar ile etik kurul izni verildi. Reçetelerin içinden tek tanı olarak ‘K02-Diş Çürükleri’ tanısını içerenler (n=18.507) analiz edildi. Reçeteler içerdiği ilaçların tanımlayıcı özelliklerine göre incelendi. Maliyet hesaplamaları için 2016 yıl başı perakende satış fiyat listesi dikkate alındı. Kategorik veriler sayı ve yüzde olarak; sürekli değişkenler ortalama±SS ve medyan olarak sunuldu. Veriler SPSS 22.0 programı ile analiz edildi.
Bulgular: Çalışmadaki “diş çürükleri” tanılı reçetelerin %.22,4’ünün 18 yaş altı çocuklara (yaş ortalaması: 9,95±4,17, erkek: %53,5) yazıldığı, %77,6’sının ise erişkinlere (yaş ortalaması: 42,01, erkek: %37,0) yazıldığı belirlendi. Reçete başına düşen ilaç sayısının 1,92±0,86 (medyan: 2), kutu sayısının 2,27±2,49 (medyan: 2), reçete başına düşen maliyetin ise 21,3±33,8 TL (medyan: 17,4) olduğu saptandı. Bu tanı için en sık yazılan ilk beş ilaç sırasıyla “amoksisilin-klavulanik asit” (%32,5), “lokal ağız tedavisi için diğer ajanlar” (%7,9), “naproksen” (%7,2), “amoksisilin” (%5,9) ve “parasetamol” (%5,8) olarak belirlendi. Reçetelerin %90,3’ünün (n=16.718) antibiyotik, %64,0’ının (n=11.847) analjezik ve %12,6’sının (n=2331) “lokal ağız tedavisi ilaçları” içerdiği bulundu. En sık yazılan antibiyotik ilaç “amoksisilin-klavulanik asit” (%68,1), en sık yazılan analjezik ilaç ise “naproksen” (%20,9) idi.
Sonuç ve Öneriler: Diş çürüklerinin tedavisinde yeri olmamasına rağmen her on reçetenin dokuzunda antibiyotik bulunması, birinci basamakta bu endikasyonda akılcı olmayan antibiyotik kullanımının oldukça sık yaşandığını göstermektedir. Bu tespite aile hekimleri tarafından doğrudan tanı konup yazılan reçetelerin yanı sıra, diş hekimlerinin yönlendirmesiyle birinci basamakta yazılan reçetelerin katkısının ne düzeyde olduğunun araştırılmasına ihtiyaç vardır.
Anahtar kelimeler: aile hekimi, akılcı ilaç kullanımı, diş çürükleri, antibiyotik