Giriş ve Amaç

İletişim teknolojilerinin gelişmesi ve çeşitlenmesi ile birlikte sağlık alanında kullanımları da yaygınlaşmıştır. Günümüzde, diyabet gibi kronik hastalıklarda, artık sadece bilgi verme yeterli görülmemekte, başta telefon ve internet olmak üzere, sağlık iletişimi teknolojilerinden sıkça yararlanılmaktadır. Bu çalışmada diyabetli bireylerde SMS müdahalesi ile hastalık algısı, sağlık davranışı ve tedaviye uyumuna yönelik iyileştirme girişimlerini değerlendirmeyi amaçladık.

Müdahale tipindeki bu araştırma, bir üniversite hastanesinde yürütüldü. Gerekli etik kurul ve Başhekimlik izinleri alındı. Çalışmaya 01.12.2016 – 28.02.2017 tarihleri endokrinoloji polikliniğine başvuran, 18 yaşından büyük, diyabet tanısı ile tedavi uygulanan, SMS okuyabilecek yetkinlikte ve çalışmaya katılmayı kabul eden 143 kişinin tamamı örneklem belirlenmeksizin çalışmaya dahil edildi. Çalışmaya katılan bireyler rastgele olarak, “Kontrol” (n=48), “Bilgi ve motivasyon” (n=48) ve “Hatırlatma” (n=47) olmak üzere üç gruba ayrıldılar. “Hatırlatma” grubundaki bireylere günlük olarak ilaçlarını hatırlatma amaçlı ve “Bilgi ve motivasyon” gruplarında bulunan katılımcılara haftada bir kez bilgi ve motivasyon içerikli SMS’ler, bir yıl süresince gönderilerek müdahale gerçekleştirildi. Katılımcılara tarafımızca hazırlanmış anket formu ve Sağlık İnanç Modeli Ölçeği başlangıçta yüz yüze, daha sonra telefon görüşmesiyle uygulandı. Laboratuar değerleri ise hastane bilgi sisteminden alındı. Verilerin analizinde Wilcoxon testi, Mann Whitney U ve Ki Kare testleri kullanıldı.

Çalışmamıza katılan bireylerin yaş ortalaması 51.76±12.50 olup, hastaların % 54,4’ü kadın % 45,6’sı erkekti.Gruplar arası sosyodemografik özelliklerin karşılaştırılmasında yaş (p=0,008) dışında anlamlı farklılık saptanmadı. Çalışma başlangıcı ve sonunda beslenme, fiziksel egzersiz ve ilaç tedavisi önerilerine uyumda “Kontrol” grubunda anlamlı değişim saptanamazken, “Hatırlatma” grubunda hepsinde anlamlı artış saptandı (sırasıyla p=0,001, p=0,001, p=0,003). “Bilgi ve motivasyon” grubundaki bireylerin ise beslenme önerilerine uyumlarında anlamlı artış saptandı (p=0,034). Bireylerin sağlık inançları değerlendirildiğinde “Kontrol” grubunun sağlık inancında zaman içinde anlamlı değişim saptanmazken, “Hatırlatma” (p<0.001) ve “Bilgi ve motivasyon” (p<0.001) gruplarında müdahale sonrasında sağlık inancının anlamlı olarak arttığı saptandı. Hatırlatma grubunda algılanan ciddiyet (p<0.001), algılanan yararlar (p=0.019) ve sağlıkla ilgili davranışlar (p=0.004) alt başlıklarında anlamlı artış saptanırken “Bilgi ve motivasyon” grubunda tüm alt başlıklarda anlamlı artış saptandı. Diyabetli bireylerin laboratuar ölçümleri değerlendirildiğinde “Kontrol” ve “Hatırlatma” gruplarında yer alan bireylerin ölçüm sonuçlarında çalışma başlangıcı ve sonunda anlamlı değişim saptanmazken “Bilgi ve motivasyon” grubunda yer alan bireylerin HDL düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı artış (p=0,008) ve Trigliserid düzeyinde anlamlı düşüş (p=0,034) saptandı. Her iki müdahale grubunda da istatistiksel olarak anlamlı düzeyde olmasa da HbA1c düzeyinde düşüş gözlendi. “Hatırlatma” grubunda yer alan bireylerin %76,7’si “Bilgi ve motivasyon” grubunda yer alan bireylerin %69,6’sı SMS’lerin tedavi uyumlarına katkı sağladığını belirtti.

Çalışmamızda diyabetli bireylere gönderilen SMS’lerin bireylerin sağlık inançlarını ve tedaviye uyumlarını olumlu etkilediği gözlendi. Özellikle diyabet gibi sık görülen bir hastalıkta bu tür müdahaleler, eğitimin sürekliliği, sağlık personeline daha az yük getirmesi ve toplumun her kesimine ulaşabilmeyi sağlaması nedeniyle, bu hastalığın kontrol ve tedavisinde,  önemli katkı sağlayacaktır.

Anahtar sözcükler: Sağlık iletişimi, Diyabet, Mobil telefon