Giriş ve Amaç:

Kanser ülkemizde sebebi bilinen ölümler sıralamasında kardiyovasküler hastalıklardan sonra ikinci en sık ölüm nedenidir. Koruyucu sağlık hizmetlerinin bir parçası olan kanser taramaları ile erken tanı ve tedavi imkanı bulunabilmektedir. Bu araştırmada Lüleburgaz’da aile sağlığı merkezlerine başvuranların kanser taramaları yönünden farkındalıklarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem:

Tanımlayıcı tipteki bu çalışmada, 2019 Ağustos ayında Lüleburgaz merkezdeki aile sağlığı merkezlerine başvuran ulusal kanser tarama programları(meme, rahim ağzı ve kalın barsak)  yaş aralıklarındaki kadın ve erkeklere, araştırmacılar tarafından literatürden yararlanılarak hazırlanmış anket formu yüz yüze görüşme yöntemiyle  uygulandı. Çalışmada örneklem seçilmemiş olup çalışmaya katılmayı kabul eden tüm katılımcılar dahil edildi. Verilerin analizi, tanımlayıcı istatistikler (sayı, yüzde) ile SPSS 20.0 paket program kullanılarak yapıldı.

Bulgular:

Toplamda 637 kişi çalışmaya katıldı. Katılımcıların yaş ortalaması  46,09±13,9(min:20,max:70) idi. Çalışmaya katılanların 528 (%82,9)’ u kadın, 223(%35)’ i ilkokul mezunu, 479(%75,2)’si evli, 228(%45,2)’si ev hanımı, 469(%73,6)’unun geliri giderine denk idi.Katılımcıların 315 (%49,5)’i fiziksel aktivite yapmazken sigara ve alkol kullananların oranı sırasıyla 202(%31,2) ve 77(%12,1) idi. Kanserde erken tanının önemli olduğunu düşünenlerin oranı %94,8 iken kanserin tedavi edilebilir bir hastalık olduğunu düşünenlerin oranı %71,1 idi. Katılımcıların 394(%61,9)’ ü ülkemizde ulusal kanser tarama programları olduğundan haberdar iken, bu taramaların tamamını sayabilenlerin oranı %16 idi. Katılımcılar kanser tarama programlarına başvurmalarında en çok etkili olacak  etmenin doktorlar tarafından bilgilendirilme ve önerilme (%63), kitle vb. şikayetlerinin olması (%24) ve arkadaş/komşu tarafından bilgilendirilme ve önerilme (%18,3) olduğunu belirtti.KETEM(Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi)’ lerini daha önce duyan katılımcı sayısı 454(%71,2) iken orada sunulan hizmetler hakkında bilgi sahibi olanların sayısı 248(%38,9) idi. KETEM’lerde sunulan kanser tarama hizmetlerinin ücretsiz olduğunu bilenlerin oranı %63,4 idi.Tarama yaş gruplarına göre değerlendirildiğinde,  KKMM(Kendi Kendine Meme Muayenesi), KMM(Klinik Meme Muayenesi) ve mamografi konusunda bilgisi olanların oranı sırasıyla %85,1, %57 ve %86,3 iken bu uygulamaları en az bir kez yapma/yaptırma oranları sırasıyla %68,4, %38,8 ve %66; smear ve/veya HPV testi konusunda bilgisi olanların ve bu uygulamaları en az bir kez yaptıranların oranları sırasıyla %87,6 ve %68; GGK(gaytada gizli kan) testi ve kolonoskopi konusunda bilgisi olanların oranı sırasıyla %45,2 ve %63,5 iken bu uygulamaları en az bir kez yaptırma oranları sırasıyla %30,1 ve %18,8 idi.

Sonuç ve Öneriler:

Katılımcıların çoğu kanserde erken tanının önemli olduğunu düşünmesine rağmen ulusal kanser taramalarının tamamı hakkında bilgi sahibi olanların oranı düşüktür. Çalışmada tarama programlarına başvurmada doktorların bilgilendirme ve yönlendirmesinin en etkili etmen olduğu görülmüştür.  Kanser taramalarının toplum genelinde bilinirliğinin ve farkındalığının artması için eğitim ve tanıtım faaliyetlerinin sıklaştırılması gerekmektedir.

Anahtar Sözcükler: kanser, tarama, kanser farkındalığı