GİRİŞ VE AMAÇ:

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), belirtilerin erken çocukluk çağında başladığı sosyal iletişim ve etkileşimde yetersizlikler; sınırlı, tekrarlayıcı davranışlar ve ilgi alanları ile karakterize nörogelişimsel bir bozukluktur (APA 2013). Amerika Hastalık Kontrol ve Koruma Merkezi (CDC) verilerine göre 2006 yılında sıklığı 1/150; 2012’de 1/88 ve 2018’de 1/59 olarak raporlanmıştır. CDC’nin yaptığı çalışma 8 yaşındaki çocuklarda olup 8 yaşından önce tanı konma oranının %25 daha az olduğu belirtilmektedir.

Bu çalışmanın amacı OSB Tarama Tanılama ve Takip programının nitelikli olarak yürütülmesi için birinci basamak sağlık çalışanlarına verilen eğitim etkinliğinin değerlendirilmesi ve OSB konusunda bilgi düzeylerinin ve farkındalıklarının arttırılmasıdır.

GEREÇ ve YÖNTEM:

Bu kapsamda öncelikle İstanbul’da görev yapmakta olan 38 Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanına eğitici eğitimi yapılmış ve daha sonra birinci basamak sağlık çalışanlarının OSB konusunda bilgi ve farkındalık düzeylerini artırmak ve Otizm Spektrum Bozukluğu Tarama Tanılama ve Takip Programı’nı tanıtmak amacıyla tüm ilçelerde eğitimler düzenlenmiştir.

Çalışma 02 Nisan 2018-30 Kasım 2018 tarihlerinde İstanbul’da çalışan Aile Hekimi (AH) ve Aile Sağlığı Çalışanlarına (ASÇ) uygulanan ön test-son test tasarımlı kontrol grupsuz müdahale çalışmasıdır. Veriler bilimsel lietaratür taranarak hazırlanan 10 sorudan oluşan ön test/son test sorularının AH ve ASÇ’ye uygulanmasıyla elde edilmiştir. Eğitim programı 203 oturumda tamamlanmış olup her eğitim grubunda 90 dakika teorik eğitim ve 45 dakika video ile desteklenmiş olgu sunumları yapılmıştır. Referans popülasyonunu İstanbul’da çalışan 4205 AH ve 3690 ASÇ oluşturmaktadır. Analiz için SPSS 23,0 sürümlü program kullanılmış̧; veriler sayı, yüzde, ortalama SS ve bağımlı gruplarda Wilcoxon testi kullanılarak değerlendirilmiştir. Anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak kabul edilmiştir. Çalışma için İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü’nden 16867222-604.01.01/3090 sayılı yazı ile gerekli izin  alınmıştır.

BULGULAR: İl genelinde AH’lerin %87,8’sine (n=3690) ve ASÇ’lerin %90’ına (n=3328) Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanlarınca ‘Otizm Spektrum Bozukluğu Tarama, Tanılama ve Takip Programı  eğitimi verilmiştir. Çalışmaya katılan AH’lerin %76,6’sı (n=2825); ASÇ’lerin %85,6’ sı (n=2850) ön test ve son testi eksiksiz doldurmuş olup analize dahil edilmiştir. Ön testte AH puan ortalamaları 7,471,35 iken son test puan ortalamaları 9,011,13; ASÇ’lerin ön test puan ortalamaları 7,36 iken son test puan ortalamaları 9,20’dir. Analiz sonucunda hem AH’lerin hem ASÇ’lerin son test puanları anlamlı olarak ön test puanlarından daha yüksek olarak bulunmuştur (p=0.000).

SONUÇ ve ÖNERİLER: Son yıllarda OSB ile yapılan uzun takip çalışmalarında OSB vakalarının erken tanı aldıktan sonra yoğun ve nitelikli eğitim ile OSB tanısından çıktığı raporlanmaktadır. Bu nedenle OSB’nin erken çocukluk döneminde taranması ve OSB taramasının çocuk izlemleri içinde yer alması çok değerlidir. Birinci basamak sağlık çalışanlarının OSB farkındalıklarının artması OSB Tarama, Tanılama ve Takip Programının nitelikli olarak yürütülmesinde oldukça önemlidir. Çalışmamızda verilen eğitimlerden sonra hem AH’lerde hem ASÇ’lerde OSB konusunda bilgi ve farkındalıklarının arttığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak OSB Tarama Tanılama ve Takip Programının nitelikli yürütülmesi için tüm aile hekimleri ve aile sağlığı çalışanlarına bu eğitimin verilmesi ve aile sağlığı merkezlerine süpervizyon ziyaretlerinin yapılmasının programın sürdürülebilirliği açısından faydalı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:Otizm Spekturum Bozukluğu, tarama programı,aile hekimi, aile sağlığı çalışanı,