Giriş ve Amaç. Ülkemizde Ulusal Kanser Kontrol Programı kapsamında, birinci basamak sağlık kuruluşlarında meme, serviks ve kolorektal kanser taramaları yapılmaktadır. Bu çalışma, yetişkin kadınların; birinci basamak sağlık kuruluşlarında yapılan meme, serviks ve kolorektal kanser taramaları hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarını belirlemek amacıyla yapıldı

Gereç ve Yöntem. Bu kesitsel çalışma, Kayseri ili Yeşilhisar ilçesindeki yetişkin kadınlar üzerinde yapıldı. İlçedeki 18 yaş ve üzeri kadın nüfusu 6000 dolayında olup, bu kadınların yaklaşık %40.0’ının en az bir kez kanser taraması yaptırmış olabileceği düşünüldü. Güven düzeyi 0.95, tolerans değeri 0.05 alınarak, minimum örneklem büyüklüğü 348 olarak hesaplandı. Küme örnekleme yöntemiyle 390 kadının örnekleme alınması planlandı. Araştırma için Erciyes Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’ndan etik onay ve Yeşilhisar Kaymakamlığın’dan idari izin alındı. Veri toplama aracı olarak, araştırmacılar tarafından hazırlanan ve katılımcıların sosyodemografik özellikleri ve kanser taramaları hakkında bilgi, tutum ve davranışları ile ilgili 30 soru içeren anket formu kullanıldı. Bilgi soruları hazırlanırken, Sağlık Bakanlığı’nın Ulusal Kanser Tarama Standartları dikkate alındı. Örnekleme alınan kadınlar, araştırmacılar tarafından evlerinde ziyaret edilerek, araştırma hakkında bilgilendirildi ve sözel onamları alındı. Toplam 25 kadın araştırmaya katılmayı kabul etmediği için çalışma dışı bırakıldı. Çalışmaya katılmayı kabul eden 365 kadına, araştırmacılar tarafından yüz yüze görüşme yöntemiyle anket uygulandı. Toplam 16 anketteki cevaplar çelişkili bulunduğu için değerlendirmeye alınmadı. Böylece 349 kadın ile ilgili veriler çalışmaya dahil edildi. Verilerin istatistiksel analizinde ki-kare testi kullanıldı.

Bulgular. Araştırmaya alınan kadınlar 18-74 yaş arasında olup, yaş ortalaması 42.2 (±13.6) yıl bulundu. Kadınların %81.7’si Sağlık Bakanlığı tarafından ücretsiz kanser taramalarının, %71.3’ü meme kanseri, %68.5’i serviks kanseri, %28.1’i kolorektal kanser taramasının yapıldığını; %79.1’i meme kanseri taramasında mamografi yapıldığını, %18.1’i mamografinin yapılma sıklığını, % 47’si mamografinin hangi yaş arlığında yapıldığını bilmektedir. Araştırmaya katılan kadınların %39.0’u daha önce en az bir kez kanser taraması yaptırdığını, %21.8'i mamografi, %32.4’ü pap smear, %7.7’si GGT yaptırdığını, %75.6’sı ileride kanser taraması yaptırmak istediğini bildirdi. Kanser taraması yaptırmayı düşünmeyenlerde; taramanın sonucundan korkma (%22.3) en sık neden olarak belirlendi. Evlilerin, daha önce kanser tanısı almış olanların ve ortaokul ve altında öğrenim görmüş olanların daha yüksek oranda kanser taraması yaptırmış olduğu belirlendi. Yakın akrabalarında kanser olanların, ev dışında çalışanların, yaşamının büyük kısmını il merkezinde geçirenlerin, 30 yaşın altındakilerin ve lise ve üzerinde öğrenim görmüş olanların ileride kanser taraması yaptırma konusunda daha istekli oldukları belirlendi.

Sonuç ve Öneriler

Araştırma grubundaki kadınların kanser taramaları konusundaki bilgi düzeylerinin ve uygulamalarının yeterli olmadığı belirlendi. Sağlık çalışanları tarafından yapılan eğitimlerle kadınların bilgi düzeylerinin ve uygulama konusundaki motivasyonlarının arttırılması önemlidir. Toplumun kanser taramaları ile ilgili bilgi, tutum ve uygulamalarının ve bunları etkileyen faktörlerin belirlenebilmesi için daha geniş çaplı araştırmalar yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler. Tarama, Erken Tanı, Meme Kanseri, Serviks Kanseri, Kolorektal Kanser