GİRİŞ ve AMAÇ

Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM); sağlığa yönelik risklerden birey ve toplumu korumak, sağlıklı hayat tarzını teşvik etmek, birinci basamak sağlık hizmetlerini güçlendirmek ve bu hizmetlere ulaşımı kolaylaştırmak amacıyla kurulan çok amaçlı yapılardır. Erzurum’da 2017 yılından itibaren açılan 5 SHM’de kişilerin sağlık taramaları yapılmakta ve eğitimler verilmektedir. Bu çalışmada, SHM’lerde verilen hizmetlerin retrospektif olarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

GEREÇ VE YÖNTEM

Çalışma tanımlayıcı tiptedir. Herhangi bir örneklem hesaplanmaksızın 1 Ocak-31 Aralık 2018 tarihleri arasında Erzurum ilinde yer alan 5 SHM’de sunulan tüm hizmetlerin değerlendirmesi yapılmıştır.

Hizmetlerin değerlendirilmesi retrospektif olarak “beslenme ve diyet danışmanlığı hizmetleri değerlendirme formu” (hizmet verilen kişilerin demografik özellikleri, kişilerin toplam takip sayıları kilo verme durumları vb.), “psikososyal danışmanlık ve çocuk gelişimi danışmanlığı kayıtları”, “kanser tarama kayıtları”, “bulaşıcı hastalıklar kayıtları”, “eğitim kayıtları” olmak üzere 5 başlıkta İl Sağlık Müdürlüğünde toplanan bilgi formlarından elde edilen veriler kullanılarak yapılmıştır. Veriler tanımlayıcı istatistiklerle birlikte sunulmuştur. Araştırmanın etik kurul izni ve kurum izni alınmıştır.

BULGULAR

Beslenme ve diyet danışmanlığı için toplam 5 diyetisyen hizmet vermektedir. Hizmete başvuran toplam 2400 kişi olup bir sene boyunca yapılan toplam poliklinik sayısı 5776 idi. Kişilerin %5’i 18 yaş altında, yaş ortalaması 39,6±13,3 ve %92,3’ü kadındı. %15,9’u hem diyet danışmanlığı alıyor hem de düzenli fizik aktivite yapıyordu.

Başvuruların %53’ü(n=1271) yalnızca bir kez danışmanlık almıştı. Tekrarlayan takibi olanlar değerlendirildiğinde ortanca 3kez takip olduğu (2-12) saptanmıştır. Danışmanlık hizmeti alan kişilerin %53,1’i obez, %11,2’si morbid obez olarak belirlendi.

SHM’lerin 3’ünde bulunan spor salonlarında eğitimli spor danışmanları yardımıyla BKİ’si 30 ve üzerinde olan kadınlara yönelik hizmet verilmektedir.

Psikososyal hizmetler için toplamda 5 psikolog, 3 sosyal çalışmacı, 2 çocuk gelişimci hizmet vermektedir. Erzurum ilinin sosyal destek haritası oluşturulmuştur. Kilo vermek için başvuran ve diyetisyenlerce takip edilen ve spor yapan kadınların %33,6’sına obezite ile mücadele eğitimleri verilmiştir.

Bunların yanı sıra SHM bölgesinde 5868 kişinin serviks kanseri taraması (hedef nüfusun %35’i) gerçekleştirilmiştir. Yine SHM bölgelerinde bulunan 311 okulun %68,5’inde öğrencilere yönelik obezite, sağlıklı beslenme, fiziksel aktivite, ağız diş sağlığı, ruh sağlığı konularında sağlık eğitimleri gerçekleştirilmiştir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

SHM sağlığı geliştiren uygulamalardandır. Kişilerin hastalanmadan sağlık bilgisi öğrenmesi ve sağlıklı yaşam alışkanlığı kazanmasını sağlamak amaçlanmıştır. Hizmet sağlıklı kişilerin başvurularına dayanmakta olup başvuran sayısının düşük olduğu ve görünürlüğün arttırılması gerektiği anlaşılmaktadır. Bu kapsamda sunulan hizmetler ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına ikinci, üçüncü basamak sağlık hizmet sunucularına erişerek bilgilendirmeler yapmak önemli bir katkı sağlayabilir.

Anahtar sözcükler: Sağlıklı hayat merkezi, obezite, sağlık taraması, sağlığın geliştirilmesi