Giriş ve Amaç: Diyabet sistemik ve bulaşıcı olmayan bir hastalık (BOH) olup her yaş grubu için tehdit teşkil eden bir klinik tablodur. Bu çalışma ile Elazığ ili merkez ve ilçelerinde yaşayan 18 yaş ve üzeri nüfusta bulaşıcı olmayan hastalıklardan diyabetin prevalansının tespit edilerek etkileyen faktörlerin araştırılması amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Elazığ ili merkez ve ilçelerinde yaşayan 18 ve üzeri yaş nüfusta BOH ve risk faktörlerinin saptamak amacıyla yapılan tanımlayıcı tipte bir prevalans çalışmasıdır. Elazığ ili merkez ve ilçelerinde bulunan 128.706 haneden %95 güven aralığında %3’lük sapma ile 1058 hane evreni oluşturmuştur. Hanelerde 18 ve üzeri yaşlarda olan 1679 kişi araştırma kapsamına alınmıştır. 1679 kişiden 1453 kişiye açlık kan şekeri,1383 kişiye HbA1C bakılmıştır. Bu nedenle AKŞ (açlık kan şekeri) ve HbA1C’si birlikte bakılan 1383 kişi (%82.3) üzerinden değerlendirme yapılmıştır. Anket formunun oluşturulmasında; Dünya Sağlık Örgütünün BOH ve risk faktörlerinin saptanması amacıyla üye ülkelere önerdiği ̎The WHO STEPwise approach to Surveillance soru kağıdından yararlanılmıştır. Anket formunda kişisel ve demografik özellikler, BOH’la ilişkili risk faktörlerini inceleyen sorular, fiziksel ve biyokimyasal ölçümler yer almıştır. Boy, kilo, bel çevresi ölçümleri yapılmıştır. Bilinen diyabet; Diyabet öyküsü olan ve ilaç kullanan kişiler, Yeni diyabet; Diyabet öyküsü olmayan, ilaç kullanmayan, AKŞ ≥126 mg/dl, HbA1C  ≥6.5 mmol/L olanlar, Normal AKŞ ve HbA1C düzeyleri; AKŞ 110 mg/dl, HbA1C 5.7 mmol/L altında olanlar, Bozulmuş açlık glukozu (BAG); AKŞ 110-125 mg/dl, HbA1C 5.7-6.4 mmol/L olanlar şeklinde tanımlanmıştır. Araştırmanın saha çalışması, etik kurul onayı ve gerekli kurumlardan yazılı izinler alındıktan sonra 2015 yılı boyunca tamamlanmıştır. Elde edilen veriler paket programa kaydedilerek, istatistiksel değerlendirmeler bu program aracılığıyla yapılmıştır. İstatistiksel analiz yöntemi olarak ki-kare testi kullanılmıştır. Ortalamalar (ort±SS) standart sapmalar ile birlikte verilmiştir. P≤0.05 anlamlı olarak değerlendirilmiştir.

Bulgular: Kişilerin yaş ortalaması 44.64±16.59 yıl olup, çalışmaya katılanların %44.1’ini erkekler oluşturmaktadır. Kişilerden alınan bilgilere, açlık kan şekeri ve HbA1C sonuçlarına göre çalışmaya katılanların %66.4’ünün AKŞ’si normal, diyabet öyküsü bulunmamakta, bozulmuş AKŞ oranı %20.8, bilinen DM sıklığı %6.4, yeni diyabet tanısı olarak değerlendirilen kişilerin oranı %6.5’tir.  Erkeklerde bu oranlar sırasıyla %63.9, %23.2, %6.0, %6.9’dur. Bilinen DM 25-34 yaş aralığında %0.8 oranında iken,  75-84 yaş grubunda %19.3 olduğu görülmektedir. Yeni DM oranına bakıldığında en yüksek oran %12.3 ile 75-84 yaş grubundadır (P=0.0001). Çalışmaya katılanlardan AKŞ düzeyi 126 mg/dl ve üzeri olanların %7.3’ü evlidir (P=0.0001). Geliri olmayan ya da geliri ≤500 TL olanların %8.9’unun AKŞ düzeyi 126 mg/dl ve üzerindedir (P=0.219). AKŞ 126 mg/dl ve üzeri olanların oranı her gün sigara içenlerde %21.6’dır (P=0.876). Çalışma sonucunda Elazığ İlinde diyabet prevalansı %12.9 olarak bulunmuştur. AKŞ 126 mg/dl, HbA1C’si ≥6.5 mmol/L ve üzeri olan kişilerin vücut kitle indeksine (VKİ) bakıldığında %30.7’si fazla kilolu ve obezdir. AKŞ 126 mg/dl ve üzeri olan kişilerde bel çevresi ortalaması 98.94±1.22’dir.

Sonuç ve Öneriler: Yeni DM sıklığı %6.5’tir. Bozulmuş AKŞ oranı %20.8’dir. Erkeklerde kadınlara göre bu oran biraz daha fazladır. Elazığ ilinde diyabet prevalansı %12.9’dur. Diyabeti olan kişilerin VKİ bakıldığında üç kişiden biri fazla kilolu ve obezdir. Ankete katılan diyabet hastalarında bel çevresi ortalaması yüksek olarak bulunmuştur. Diyabette erken tanı için toplumda bilinçlendirme çalışmalarının yapılması, sağlıklı kişilerin rutin izlemlerinin yapılmasının sağlanması, fiziksel aktivite düzeyinin arttırılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler: Diyabet, Hane halkı, HbA1C, Açlık kan şekeri, Elazığ.