Giriş ve Amaç

Yaşlanma ile birlikte bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla enfeksiyöz hastalıklara bağlı morbidite ve mortalite artmaktadır. Aşılama programları; enfeksiyöz hastalıklarla mücadelede, bulaşı ve hastaneye yatışı engelleyerek hayat konforunu artıran, maliyet etkin bir yöntemdir. Yaşlılık döneminde aşılama/bağışıklama konularında yapılan araştırmaların ve bilimsel yayınların sistematik bir bakış açısıyla incelenmesi yararlı olabilir. Bu araştırmada PubMed veri tabanında dizinlenen, 65 ve üzeri yaş grubu aşılaması ile ilgili son beş yılda yayınlanmış bilimsel araştırmalar seçilmiş bazı özellikler açısından incelenmiştir.

Gereç ve Yöntem

Sistematik derleme tipinde planlanmış bu araştırmada Pubmed veri tabanı 10.9.2019 tarihinde geriye dönük olarak beş yıllık süre için incelenmiştir. MeSH kriterlerine uygun olarak belirlenmiş ‘(((((aged) OR elderly) OR adult)) AND ((vaccination) OR immunization)) AND (((Pneumococcus) OR zoster) OR influenza) OR hepatitis b) OR tetanus)’ anahtar sözcükleri sisteme verildiğinde ilk aşamada 23128 makaleye ulaşılmıştır. İkinci aşamada “tam metin”, “insan araştırmaları”, “son beş yıl”, “İngilizce makale”, filtrelemesi sonrasında 4497 makale özetine erişilmiştir. Bir sonraki aşamada “yaş grubu 65 yaş ve üzerini kapsamayan”, “ücret nedeniyle erişim sağlanamayan”, “pnömokok, zoster, hepatit B, influenza ve tetanoz aşıları” filtrelemeleri ile 622 makalenin tam metnine ulaşılmıştır. Ulaşılan 622 makale; yayınlandıkları dergi, makale özellikleri, içeriği, yazarları, finansman durumu, araştırma yöntemleri, çıkar çakışması, teşekkür ettiği kişi/kurumlar, etik kurul izni alınma durumu açısından değerlendirilmiştir. Veri tabanı açık erişimli olduğu için herhangi bir kurumsal izin alınmamıştır.

Bulgular

Makalelerin %85,5’i “özgün makale/araştırma”, %9,5’i “derleme”,  %2,6’sı “kısa yazı”, %1,4’ü “olgu sunumu” türünde makalelerdir. Araştırmalar daha çok ABD, İtalya, İspanya gibi gelişmiş ülkelerde yapılmıştır. Bu araştırmaların %64,5’i influenza, %24’ü pnömokok, %21’i zoster, %4,7’si tetanos, %4,2’si hepatit B aşılarını konu edinmiştir. Yapılan araştırmaların %44,2’si kamu kurumları tarafından, %23,47’si ilaç firmaları tarafından, %11,41’i araştırmacılar tarafından, %10,77’si de bilimsel araştırma toplulukları tarafından finanse edilmiştir. İncelenen makalelerin %31,2’si tanımlayıcı, %20,9’u kohort, %16,2’si müdahele, %15,0’ı kesitsel, %9,8’i vaka-kontrol, %6,7’si de derleme tipi araştırmalardır. Araştırmalar incelendiğinde %84,4’ünde aşı-bağışıklama, %42,6 etkinlik, %10,0’ı maliyet-etkinlik, %9,8’i aşı-moleküler, %3,7 aşı güvenliği, %1,9’u da yan etkiler konusunu içermektedir. Araştırmaların %78,6’sında aşılama ile ilgili önerilerde bulunulmuş, %21,4’ünde aşılama ile ilgili bir öneri yapılmamıştır. Makalelerin %51,0’ında çıkar çakışması olmadığı, %31,0’ında çıkar çakışması olduğu belirtilmiştir.

Sonuç ve Öneriler

Bu sistematik derlemede sonucunda yaşlı aşılaması konulu yayınların sayıca artabileceği, gelişmekte olan ülkelerin bu konuda desteklenebileceği, müdahale (klinik denemeler) araştırmalarının artabilmesi için olanakların sağlanabileceği, etik konularda yayınlarda daha net bilgilerin yer alabileceği, aşı çalışmalarında kamusal sorumluluğun artabileceği önerilmektedir. Zaman/insan gücü açısından sınırlılıkları olan çalışmanın ileriki dönemlerde farklı veri tabanlarını da kapsayacak şekilde geliştirilmesi yaralı olacaktır.

Anahtar Sözcükler: Yaşlılık, Aşılama, Bağışıklama, Sistematik Derleme