Giriş ve Amaç: Çevre kirliliği gün geçtikçe istenmedik boyutlara ulaşmış, insan sağlığına zararlı hale gelmiş ve doğal dengeyi hissedilir derecede bozmuştur. Çalışmamızda Balıkesir il merkezinde iki mahallede,18 yaş üzeri bireylerde çevreyle ilgili bilgi, farkındalık, tutum ve davranış durumlarının değerlendirilmesi ve ilişkili faktörlerin saptanması amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Kesitsel olarak planlanan bu çalışma 04-15 Eylül 2019 döneminde, Balıkesir’in merkez mahallelerinde yaşayan 18 yaş ve üzeri bireylerde yürütülmüştür.  Örnek büyüklüğü hesaplanırken, önceki çalışmalardan elde edilen çevre farkındalığı bilinci düzeyi %35 baz alınıp, %5 sapma ve %95 güven düzeyi ile 10.023’lük evrenden 338 kişi hesaplanmış olup, 400 kişide çalışma yürütülmüştür. Çalışma öncesi Balıkesir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 2019/105 karar no’lu 28.08.2019 tarihli etik kurul izni alınmıştır. Araştırmada çok aşamalı küme örneklem yöntemi kullanılmıştır. Küme büyüklüğü 40 olarak belirlenmiş olup, her bir kümeden 10 adet veri toplanmıştır. Veri toplama sürecinde, 40 adet başlangıç hanesi ile birlikte 40 adet de yedek hane belirlenmiştir. Sekiz kişiden oluşan intörn ekibi, lüteratüre dayalı önceden oluşturulmuş anket formu kullanarak, yüz yüze görüşme tekniği ile veri toplamışlardır. Çalışmanın bağımlı değişkenlerini kişinin çevre bilgisi, çevre farkındalığı, çevreye yönelik tutum ve davranış durumları oluşturmaktadır. Bağımsız değişkenler arasında sosyodemografik değişkenler, çevre bilgisini edindiği kaynaklar, çevre bütçesi ve çevre sorunları yer almaktadır.

Veriler SPSS 24 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Kategorik verilerde Ki Kare testi uygulanmıştır. Değişkenlerin normallik dağılımına göre uygun testler kullanılarak tek değişkenli analizler yapılmış olup anlamlı çıkan değişkenler için Binary Lojistik /Lineer Lojistik regresyon analizleri uygulanmıştır. Tip 1 hata değeri p<0,05 kabul edilmiştir.

Bulgular: Çalışmaya katılanların yaş ortalaması 34,5±4,5 olup %54,0’ını kadınlar oluşturmaktaydı. Çalışmaya katılanların %7,0’ının çevre ile ilgili herhangi bir dernek üyeliği mevcuttu. Katılımcıların %33,0’ı çevre ile ilgili bir eğitim almıştı. Çevre bilgisine ulaşım kaynağını %42 ile en sık TV oluşturmaktaydı. Katılımcıların %69,0’ı ise devletin çevre sağlığı için uyguladığı uygulamaları yeterli bulmamaktaydı. Araştırma grubunun %38,0’i çevre sorunları ile ilgilenen herhangi bir derneğe katılmak istediğini, %47,8’i ise çevre konularında aktif rol almak istediklerini belirtti. En önemli çevre kirliliği ise sırasıyla küresel ısınma, kimyasal-nükleer atıklar ve hava kirliliği olarak belirtildi. Çalışmamıza katılanların alışveriş sırasında tek kullanımlık poşet yerine file-bez torba kullanmayı tercih edenlerin oranı %70,3 olarak bulundu. Çalışmamızda çevreye yönelik farkındalık oranı %29,8 olarak bulundu.

İleri analizlerde çevre farkındalığı ile çevre ile ilgili eğitim alma (ref: eğitim alan) ve çevre bilgisi (ref: çevre bilgisi yeterli) ile ilişki çıkmıştır.

Çevreye yönelik davranış ile cinsiyet (ref:kadın), eğitim durumu (ref:yüksek düzey), çevre konularını takip sıklığı (ref:sık sık takip eden), dernek üyeliği (ref:üye olan), çevre farkındalığı, çevreye yönelik bilgi ve çevreye yönelik tutum arasında ilişki çıkmıştır. Çevre farkındalığı yüksek, çevreye yönelik bilgisi yeterli ve çevreye yönelik olumlu tutum içerisinde olanların davranış durumları daha iyi bulunmuştur.

Sonuç ve Öneriler: Çalışmamızda çevre ile ilgili eğitim alma oranı, çevre ile ilgili dernek üyeliği oranı ve farkındalık oranı düşük olarak bulunmuştur.
Çevre yönelik eğitimler arttırılmalı, bu eğitimler desteklenmeli, ilköğretim düzeyinden başlanarak okullarda çevre ile ilgili dersler zorunlu olmalıdır.
Dernek tanıtımları arttırılmalı, kişilerin derneklere katılması teşvik edilerek kişilerin daha çok sorumluluk ve görev alması sağlanmalıdır.
Yerel düzeyde (üniversite,belediye gibi) çevre ile ilgili çalışmaların halkın aktif olarak katılabileceği çevre projeleri arttırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Çevre, plastik kirlilik, poşet kullanımı