Giriş ve amaç: Günümüzde ulusal ve uluslarası düzeyde erkek sağlığı açısından bilgi eksikliği bulunmaktadır. Kırklı yaşlarla birlikte azalan hormon düzeyinin yol açtığı  semptomlar erkeklerin yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir.  Bu araştırmada Rize 3 No’lu Aile Sağlığı Merkezine başvuran (ASM) 45-65 yaş grubu erkeklerde orta yaşa spesifik semptomların ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır.

Gereç ve yöntem: Kesitsel tipteki araştırmanın evrenini Rize 3 No’lu ASM’ye kayıtlı 45-65 yaş arası erkekler oluşturmaktadır. Örneklem büyüklüğü p=0.5, Güven Aralığı %95 ve sapma 0.05 olmak üzere 384 olarak hesaplanmış, örneklemin %80.5’ine ulaşılmıştır (309 gönüllü). Temmuz-Eylül 2019 tarihleri arasında, ASM’de haftada üç gün, 10.00-12.00 saatleri arasında katılımcılara erkek araştırmacılar tarafından “Yaşlanan Erkek Semptomları Ölçeği”  yüzyüze uygulanmıştır. Ölçek 17  sorudan oluşan beşli likert tipindedir, skoru 17-85 arasında değişmektedir. Toplam puan "17-26 semptom yok", "27-36 arası hafif", "37-49 arası orta", "50 ve üzeri ciddi düzeyde semptom" şeklinde gruplandırılmaktadır. Ölçeğin psikolojik, somatik ve cinsel alt alanları bulunmaktadır. Ölçekten alınan puanlar semptom olanlar ve olmayanlar şeklinde sınıflandırılarak bireysel değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir. Veriler SPSS 19 programıyla değerlendirilmiş, analizlerde Ki-kare testi kullanılmıştır. Araştırma için resmi makam izni ve etik kurulu onayı alınmıştır.

Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 54.5±0.3 yıl, %92.2’si evli, %35.3’ü ortaokul ve üzerinde eğitimli, %32.7’si emekli, %24.2’si  çay üreticisi, %4.2’si işsizdi. Erkeklerin %50.8’i halen bir kronik hastalık tedavisi görmekte, %9.7’ si genital ameliyat geçirmiş, %33.3’ü her gün sigara içmekte, %1.2’si haftada 3-4 kez alkol almakta, %21.0’ı sağlıksız beslenmekte, %35.3’ü düzenli egzersiz yapmamakta idi. Katılımcıların %35.3’ünde hafif, %15.2’sinde orta ve %5.2’sinde ciddi olmak üzere toplam %55.7’sinde en az bir semptom saptandı. En çok semptom bildirilen alanlar sırayla cinsel (%79.0), somatik (%77.7) ve psikolojik (%70.9) alanlardı. Semptom sıklığı 45-49 yaş grubu (%27.8) ile eşinin eğitim düzeyi ortaokul ve üzerinde olanlarda (%38.9) düşük düzeyde  bulundu (p<0.05). Konuyla ilgili bilgi almak için en çok tercih edilen kaynaklar sırasıyla uzman hekim (%77.0) ve aile hekimi (%43.0) idi. Semptomları için,  %6.1’i viagra, %4.2’si aktardan alınan güçlendirici ürün olmak üzere erkeklerin toplam %11.1’i doktor önerisi olmadan yöntem kullanmıştı. Katılımcıların %70.8’i andropoz kavramını duymamış, %92.5'i testosteron düzeyini ölçtürmemiş, %62.8’i prostat muayenesi yaptırmamıştı. Katılımcıların %35.9'u Türkiye’de erkeklerin cinsel sağlık sorunları ile ilgili olarak yeterli sağlık hizmetine ulaşabildiğini, %24.6'sı ulaşamadığını düşünmekteydi. En çok bildirilen ulaşamama nedenleri mahremiyete özen gösteren sağlık kuruluşu olmaması (%14.9) ve sağlık kuruluşunun yakın olmamasıydı (%5.5). Erkeklerin %87.1’i şehirde androloji polikliniği olduğunu duymamıştı.

Sonuç ve öneriler: Araştırma, Rize’de 3 No’lu Aile Sağlığı Merkezine başvuran orta yaş erkeklerde spesifik semptomların yaygın olduğunu, erkeklerin yaklaşık dörtte üçünün kendi sağlıklarıyla ilgili bilgi sahibi olmadığını ve mevcut hizmetlerden yararlanmadığını ortaya koymuştur. Ulusal ve yerel düzeyde orta yaş erkek sağlığına yönelik farkındalık çalışmaları ve hizmet sunumunun yaygınlaştırılması önerilmiştir.

Anahtar kelimeler: Yaşlanan erkek semptom ölçeği, andropoz, erkek sağlığı