Giriş ve Amaç: Beslenme okuryazarlığı uygun beslenme kararları almak için beslenme bilgisini sağlama, anlama ve işleme becerisidir.  Adolesan dönemde edinilen beslenme davranışları, nesiller arası sağlık sonuçlarının yanı sıra, ergenin kendi sağlığı ve refahı için önemli etkilere sahiptir. Adolesanlarda sağlıklı beslenme davranışlarının teşvik edilmesi, doğru büyüme ve gelişme, hastalığın önlenmesi, fazla kilonun ve şişmanlığın önlenmesi ve yetişkinlikte sürdürülebilen sağlıklı beslenme düzenlerinin oluşturulması beslenme okuryazarlığının geliştirilmesi ile mümkündür.

Ülkemizde adolesanlarda beslenme okuryazarlığı ile ilgili çalışmalar sınırlı olmakla birlikte beslenme okuryazarlığının gıda etiketi kullanımı üzerine çalışmaya rastlanmamıştır.

Bu çalışmanın amacı adolesanlarda beslenme okuryazarlığının, beslenme alışkanlıklarının ve gıda etiketi kullanımının belirlenmesidir.

Gereç-Yöntem: Kesitsel türdeki bu çalışma Mart-Mayıs 2019 tarihleri arasında Çorum ilinde yapıldı. Araştırmanın evrenini bir Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nde öğrenim gören 307 öğrenci oluşturdu. Örneklem seçimine gidilmedi. Çalışma kapsamına 307 adolesan dâhil edildi. Ulaşma oranı %100’dür. Araştırmanın verileri 51 soruluk anket formu ile toplandı. Anket formunun ilk aşamasında adolesanların sosyo-demografik özellkileri, beslenme alışkanlıkları, sağlık davranışları (fiziksel aktivite, sigara içme) ve gıda etiketi kullanımı sorgulandı. İkinci aşamada beslenme okuryazarlığını değerlendirmek amacıyla Beslenme Okuryazarlığı Ölçeği kullanıldı. Araştırmanın bağımlı değişkeni adolesanların beslenme okuryazarlığı düzeyi iken, bağımsız değişkenleri  sosyo-demografik özellikleri, sağlık davranışları, beslenme alışkanlıkları olarak belirlendi. Araştırmanın verileri SPSS 17.0 programı araçlığıyla yüzdelik, ortalama, bağımsız gruplar t testi, One-Way Anova (Post-hoc Tukey) testi kullanılarak değerlendirildi. Değerlendirmelerde p<0.05 değeri istatistiksel açıdan anlamlı kabul edildi. Araştırmanın uygulanabilmesi için Hitit Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan etik kurul onayı, İl ve İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünden yazılı, öğrencilerden ve velilerinden ise yazılı ve sözlü onamlar yazılı ve sözlü onamlar alındı.

Bulgular: Adolesanların ölçeğin genelinden aldıkları puanların ortalaması 110 üzerinden 70,31±8,66 olarak saptandı. Beslenme okuryazarlığının adolesanların sosyo-demografik özelliklerinden ve sağlık davranışlarından etkilendiği belirlendi. Beslenme okuryazarlığı 17-19 yaş grubunda, kız öğrencilerde, annelerinin eğitimi lise ve üzerinde olanlarda, düzenli spor yapma alışkanlığı olanlarda ve normal vücut ağırlığına sahip olanlarda anlamlı ölçüde daha yüksekti (p<0.05). Öğrencilerin sadece üçte birinde günlük su tüketiminin yeterli olduğu (sekiz bardak ve üzeri), günlük tüketilen su miktarının artmasıyla beslenme okuryazarlığının da arttığı saptandı (p<0.05). Fast-food tüketimi beslenme okuryazarlığı üzerinde anlamlı etkiye sahipti. Fast-food türü yiyecekleri hiç tüketmediğini belirtenlerde beslenme okuryazarlığı anlamlı ölçüde yüksek bulundu (p<0.05). Beslenme okuryazarlığı gıda etiketinin çoğunlukla kullananlar arasında daha yüksekti (p<0.05). Beslenme okuryazarlığı beslenme ile ilgili bilgi kaynağı olarak sağlık çalışanlarından yararlananlardan anlamlı ölçüde daha yüksekti (p<0.05).

Sonuç ve Öneriler: Çalışmamızda adolesanlarda beslenme okuryazarlığı orta düzeyde bulundu. Erkekler, 14-16 yaş grubunda olanlar, annelerinin eğitimi durumu lise düzeyinin altından olanlar, düzenli spor yapmayanlar, vücut ağırlığı zayıf ve şişman olanlar, günlük su tüketimi sekiz bardaktan az olanlar, okulda bulunduğu sırada gazlı içecek tüketenler, fast-food tüketenler, gıda etiketlerini hiç okumayanlar beslenme okuryazarlığı açısından riskli adolesanlardı. Adolesan dönemde beslenme okuryazarlığını artırmada epidemiyolojik çalışmaların yaygınlaştırılması, risk grubunda yer alan öğrencilerde beslenme okuryazarlığına yönelik farkındalığı artırmada halk sağlığı çabaları ile okul sağlığı eğitim programlarının yürütülmesi önemli bir kilittaşı olabilir.

Anahtar Kelimeler: Beslenme okuryazarlığı; beslenme alışkanlığı; gıda etiketi; adolesan