Giriş ve Amaç: Anne sağlık okuryazarlığı, hem anne hem de bebeğin sağlığını korumak, sürdürmek ve geliştirmek için önemli bir bileşendir. Bu çalışma, Erzurum il merkezindeki gebelerin sağlık okuryazarlığı düzeyini belirlemeyi ve etkileyen faktörleri incelemeyi amaçlamıştır.

Gereç ve Yöntem: Kesitsel tipte planlanan çalışmanın evrenini TÜİK 2017 verilerine göre Erzurum il merkezinde yaşayan 15587 gebe oluşturmaktaydı. Çalışma örneklemi 297 gebe olarak hesaplandı ve il merkezinde bulunan üç hastanede gerçekleşen doğum sayılarına göre ağırlıklandırma uygulandı. Çalışma kapsamına söz konusu hastanelerde takip edilen gebeler alındı. Araştırmanın gerekli etik ve idari izinleri alındı. Katılımcılar gönüllülük esasına göre çalışmaya dahil edildi. Veri toplama aracı olarak Türkiye Sağlık Okuryazarlık Ölçeği-32 (TSOY-32) kullanıldı. Ölçekte sıfır en düşük, 50 puan ise en yüksek sağlık okuryazarlığını göstermekte olup, ölçek puanı dört kategoride değerlendirilmektedir:  yetersiz (0-25 puan), sorunlu – sınırlı sağlık (25-33 puan), yeterli (33-42 puan) ve mükemmel sağlık okuryazarlığı (42-50 puan). Anketler katılımcılara gözlem altında uygulandı. Çalışmanın bağımlı değişkeni sağlık okuryazarlığı düzeyi olup, bağımsız değişkenleri kişisel bilgi formunda yer verilen sosyodemografik ve gebelik ile ilişkili özellikler oluşturmaktaydı. Tanımlayıcı istatistikler sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma olarak sunuldu. Analizlerde Pearson korelasyon analizi ve ki-kare testi kullanıldı. Veriler SPSS v22 programı ile değerlendirildi. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edildi.

Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 27.47±4.87 yıldı. Gebelerin %17.0’si ilkokul ve altı, %33.6’sı üniversite ve üzeri eğitim almıştı. Gebelerin %23.3’ü (n=70) gelir getiren bir işte çalışıyordu. Gebelerin %77.7’si (n=234) normal doğumu tercih ettiğini; %41.9’u (n=126) ikili tarama, %59.1’i (n=178) üçlü tarama, %66.8’i (n=201) şeker yükleme testi, %7’si (n=21) tetanoz aşısı, %76.4’ü (n=230) grip aşısı yaptırmayı düşünmediğini belirtmişti. Katılımcıların %19.3’ü sağlıkla ilgili bir eğitime katılmış ve %51.2’si düzenli okuma alışkanlığı olduğunu ifade etmişti. Kişilerin TSOY-32 ölçek puanı ortalaması 34.49±9.14’tü. Katılımcıların %13.0’ünün (n=39) sağlık okuryazarlığı yetersiz, %32.2’sinin (n=97) sorunlu, %32.6’snın (n=98) yeterli, %22.3’ünün (n=67) mükemmel düzeydeydi. Katılımcıların eğitim durumu, doğduğu ve en uzun yaşadığı yerleşim birimi türü, düzenli gazete/kitap okuma durumuna göre sağlık okuryazarlığı düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark vardı (p<0.001). Ayrıca, şeker yükleme testine olumlu bakan gebeler ile bu testi yaptırmayacağını belirten gebelerin sağlık okuryazarlık düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulundu (p=0.046).

Sonuç ve Öneriler: Katılımcıların %45.2’sinin yetersiz ve sınırlı sağlık okuryazarlığı düzeyine sahip olduğu göz önüne alındığında hastaneye başvuran gebelerin sağlık okuryazarlık durumunun toplumdan daha iyi olduğu söylenebilir. Anne sağlık okuryazarlığı iyileştirme çalışmalarında kadınların eğitim düzeyi ve yaşadığı yerleşim biriminin önemi göz önünde bulundurulmalıdır. Gebe sağlık okuryazarlığının yükseltilmesine yönelik çalışmaların anne-bebek sağlığına yönelik koruma ve kontrol programlarının başarısını da artıracağı unutulmamalıdır.

Anahtar Kelimeler: sağlık okuryazarlığı, TSOY-32, gebelik