Giriş Ve Amaç: Cinsiyet; doğuştan gelen, bireyin kadın veya erkek olarak sahip olduğu genetik, fizyolojik ve biyolojik özellikleri tanımlar. Toplumsal cinsiyet ise toplumun veya kültürün kadınlara ve erkeklere yüklediği beklentiler, uygun gördüğü davranışlar ve onları nasıl algıladığı ile ilişkili çok boyutlu bir kavramdır. Çalışmanın amacı Manisa’da kentsel ve yarı kentsel iki bölgede 18 yaş üstü bireylerde toplumsal cinsiyet algısını(TCA) ve ilişkili faktörleri değerlendirmektir.

Gereç ve Yöntem: Manisa’da yürütülen kesitsel tipteki çalışmanın evrenini Mimar Sinan ve Kuşlubahçe Aile Sağlığı Merkez’lerinde iki Aile Hekimliği Birimi(ASB)’ne kayıtlı 18 yaş ve üzeri 5075 kişi oluşturmaktadır. Örnek büyüklüğü Epi-info Statcalc programında %95 güven, %50 prevelans, %5 sapma ile 357 olarak hesaplanmış, araştırma grubuna sahada küme örnekleme yöntemiyle ulaşılmıştır. Araştırmada 36 küme ve her küme için 10 haneye ulaşarak 360 kişilik bir çalışma grubu hedeflenmiştir. Çalışmaya katılım oranı %88.1’dir (n=317). Çalışmanın bağımlı değişkeni toplumsal cinsiyet algısıdır. Bunu belirlemek üzere Altınova ve Duyan tarafından geliştirilen ‘’Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeği(TCAÖ)’’ kullanılmıştır. Ölçekte kesme noktası yoktur, artan puan olumlu algıyı ifade etmektedir. Veri analizinde kullanılmak üzere araştırma grubunun TCA Ölçeğinden aldığı puan ortalaması kesme noktası olarak alınmıştır. Araştırmanın bağımsız değişkenleri sosyodemografik özellikler, yaşam biçimi özelikleri ve toplumsal cinsiyet ile ilişkili değişkenlerdir. Veri analizinde, bağımsız gruplarda Student’s T Testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi uygulanmıştır. Anlamlı bulunan değişkenlerle lojistik regresyon analizi uygulandı. Tip 1 hata değeri 0.05 den küçük ve eşit olanlar anlamlı kabul edilmiştir.

Bulgular: Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 39.44±13.45, %66.60’ı kadındır. TCA Ölçeğinden alınan puan ortalaması 82.99 ± 21.72'dir. İleri yaşta, erkeklerde, eşinden ayrılmış veya eşi vefat etmiş olanlarda, eğitimsizlerde, geliri giderinden az olanlarda, çocuğu olanlarda, çalışmayanlarda, alt sosyal sınıfa dahil olanlarda, 12 yaşına kadar kırsal bölgede yaşayanlarda, 12 yaşına kadar ebeveyni ile yaşamayanlarda, çocuğunun cinsiyetini erkek tercih edenlerde, aile içi şiddet uygulayanlarda ve şiddete maruz kalanlarda, kadının evlendiğinde bakire olması gerektiğini düşünenlerde, eşinden habersiz dışarı çıktığında, çocukların bakımını ihmal ettiğinde, eşine karşılık verdiğinde, cinsel ilişkide bulunmayı reddettiğinde, yemeği yaktığında kadına şiddet uygulanabileceğini düşünenlerde toplumsal cinsiyet algısı daha olumsuz bulunmuştur. Anlamlı bulunan değişkenlerle kurulan lojistik regresyon modelinde toplumsal cinsiyet algısının olumsuz olma riski; erkeklerde 2.38 kat (%95 GA:1.22-4.60,  p=0.0100), alt sosyal sınıfa dahil olanlarda 2.23 kat (%95 GA:1.15-4.33,  p=0.017) ve 12 yaşına kadar kırsal bölgede yaşayanlarda 3.79 kat (%95 GA:1.79-8.03,  p<0.001) daha yüksek bulunmuştur.

Sonuç ve Öneriler: Bu araştırma toplumsal cinsiyet algısının şekillenmesinde, bireylerin kültürel yapısını şekillendiren erken çocukluk evresindeki yerleşim yerinin önemli bir etken olduğunu göstermektedir. Ayrıca erkeklerde ve alt sosyal sınıfta toplumsal cinsiyet algısının beklenen düzeyde olmadığı görülmektedir. Toplumsal cinsiyetin yarattığı eşitsizlikler önemli bir halk sağlığı sorunudur ve iyileştirilmesi uzun bir süreçtir. Ulusal politikalar belirlenirken alt sosyal sınıfta, özellikle erkekler hedeflenmelidir.

Anahtar Kelimeler: Toplumsal cinsiyet, cinsiyet rolleri, eşitsizlik.