İzmir İlinde 2009-2018 Yılları Arasında Partiküler Madde Kirliliği

Giriş ve Amaç: Önemli hava kirleticilerinden olan partikül maddeler genelde katı partikül karışımı ve hava içerisinde bulunan sıvı damlacıklar için kullanılır. Kaynağı ince tozlar, kimyasal dumanlar, kimyasal buharlar, yanma dumanları ve spreylerdir. PM10 ise 10µm çapında ya da daha küçük olan partikül maddelerin tanımında kullanılmaktadır. PM10’un solunum ve kardiyovasküler sistem hastalıklarına yol açtığı; hastane yatışlarının ve mortalitenin artışına neden olduğu bilinmektedir. Son yıllarda 81 ilimizin değişik bölgelerinde hava kalitesi Hava Kalitesi Gözlem İstasyonlarında (HKGİ) otomatik olarak ölçülmektedir ve ölçülen parametrelerden biri de PM10’dur. PM10 sınır değerleri yıllar içinde gittikçe aşağı çekilmiş ve 2019 yılı için Avrupa Birliği (AB) sınır değerleri olan 24 saatlik 50 μg/m³; yıllık 40 μg/m³değerlerine indirilmiştir ancak DSÖ’nün önerisi 20 μg/m³’tür. Bu araştırmanın amacı İzmir İl merkezinde bulunan HKGİ verilerine göre 2009-2018 yılları arasındaki PM10 değerlerini incelemektir.

Gereç ve Yöntem: Araştırmanın verileri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na ait www.havaizleme.gov.tradresinden alınmıştır. İzmir şehir merkezinde 10 HKGİ bulunmaktadır bunlar: Alsancak İBB, Karşıyaka İBB, Güzelyalı İBB, Çiğli İBB, Gaziemir, Şirinyer İBB, Bornova İBB, Bayraklı İBB, Karabağlar ve Karşıyaka’dır. Aylık ortalama 24 saatlik PM10 değerleri, ölçüm istasyonunun adı, ay ve yıl bilgileri excel dosyaları halinde indirilerek R 3.5.1 versiyonuna aktarılmış ve analiz edilmiştir. Veriler normal dağılmadığından tanımlayıcı veriler ortanca değerleri ile sunulmuş; ortalama PM10 değerleri Kruskal Wallis ve non-parametrik post-hoc testleri kullanılarak karşılaştırılmıştır.

Bulgular:Mevcut 10 istasyonun 5’inden 120 aylık tüm veriler alınabilmiş ancak Bornova İBB’nin 1, Bayraklı İBB’nin 12, Gaziemir istasyonunun ise 13 aylık verisine ulaşılamamış; Karşıyakaya ve Karabağlar istasyonlarının ise sadece 2018 yılına ait sırasıyla 6 ve 5 aylık verilerine ulaşılmıştır. Buna göre 10 yıllık süreçte PM10 değerleri Bayraklı İBB istasyonunda diğer tüm istasyonlardan yüksek bulunmuştur (ortanca=65,2: p<0,05). Diğer istasyonların 10 yıllık ortanca PM10 değerleri 50,7 ile 20,7 μg/m³arasında değişmektedir. Yıllara göre değişime bakıldığında ise 2009 yılı PM10 değerleri 2010 yılı hariç tüm yıllardan; 2010 yılı ise 2013 yılındaki tüm yıllardan daha yüksektir. 2011 yılına ait PM10 değerleri de 2013, 2014 ve 2018 yıllarından yüksektir (p<0,05) ancak 2011 yılından sonraki yıllarda PM10 değerleri arasında farklılık bulunmamaktadır (p>0,05). Yalnızca 2018 yılına bakıldığında ise PM10 değerleri Bayraklı İBB’de diğer istasyonlara göre yüksek bulunmuştur (ortanca=64,6: p<0,05). 2018 yılında diğer istasyonlardaki PM10 ortanca değerleri 52,0 ve 20,7 μg/m³arasında değişmektedir. Tüm 10 yıllık süreçte aylara göre karşılaştırma yapıldığında ise Alsancak İBB istasyonunda aralık aylarında haziran aylarına göre; Şirinyer İBB’de şubat aylarında temmuz aylarına göre; Bayraklı İBB’de ise aralık aylarında temmuz aylarına göre yüksek PM10 değerleri bulunmuştur (p<0,05). 

Sonuç ve Öneriler: PM10 değerlerinin 10 yıllık değişimi incelendiğinde özellikle 2011 yılı ve öncesine göre anlamlı bir azalmanın olduğu görülmüştür. Ancak hala bazı istasyonlarda AB sınırlarının üstünde PM10 değerleri görülürken tüm istasyonlarda DSÖ sınırlarının üzerinde PM10 değerleri görülmeye devam etmektedir. İzmir 4,5 milyona yakın nüfusa sahip bir metropoldür bu yönüyle havanın diğer kirleticileri dahil daha geniş kapsamlı analizleri yapılmalı, kirliliğe yol açan faktörler değerlendirilmeli ve kapsamlı çözüm önerileri sunulmalıdır.

Anahtar Kelimeler:partiküler madde, hava kirliliği, hava kalitesi, İzmir