GİRİŞ VE AMAÇ:Yoksulluğun sağlık üzerindeki olumsuz etkileri bilinmektedir.Çocukluk döneminde yoksulluk; hane geliri, ebeveyn eğitimi veya işi üzerinden değerlendirilmektedir.UNICEF bu yaklaşımın yetersiz olduğunu belirterek, temel sosyal hizmetleri(beslenme, su, sanitasyon, barınma, eğitim ve bilgiye erişim)öne çıkaran “yoksunluk” kavramına odaklanmıştır.Amacımız, çocuklarda farklı yoksulluk ve yoksunluk ölçümleriyle sağlık algısı ilişkisini değerlendirmektir.

GEREÇ VE YÖNTEM:Bu kesitsel araştırma Ocak-Aralık 2016’da, İzmir Bayraklı ilçesi 7. Sınıf öğrencilerinde yürütülmüştür.Örneklem büyüklüğü 934(%50,9 prevalans, %95 GA, %5 standart hata, 2,25 desen etkisi, %20 yedek)tür.Tabakalı küme örnekleme yöntemiyle 24 okulda 1284 öğrenciden 1090’ına ulaşılmıştır(Kapsayıcılık;%84,9).Bağımlı değişken sağlık algısıdır.Bağımsız değişkenler; yaş, cinsiyet, ebeveyn eğitim durumu, hanenin sınıfsal konumu, eşdeğer hane halkı geliri(EHHG), gelir algısı, haftalık harçlık, harçlık yeterlilik algısı ve yoksunluklar(giyecek, yiyecek, boş zaman aktiviteleri, sosyal, eğitim, bilgiye erişim, hanesel, sağlık erişimi) olarak belirlenmiştir.Yoksunluk değerlendirmesinde UNICEF Avrupa Çocuk Yoksunluk İndeksi(AÇYİ) kullanılmıştır.Etik kurul, İl Milli Eğitim Müdürlüğü, okul müdürleri ve velilerden gerekli izinler alınmıştır. Veriler özbildirim yoluyla öğrencilerden toplanmıştır. İstatistiksel analizlerde; t, Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis H testi kullanılmış, ordinal regresyon yapılmış, istatistiksel anlamlılık düzeyi p<0,05 kabul edilmiştir.

BULGULAR:Öğrencilerin; yaş ortalaması 12,5±0,5, %48,5’i kızdır.Sağlık algısı %64,5’inde çok iyi, %32,8’inde iyi, %2,7’sinde kötüdür.Ebeveynlerin %51,6’sı lise ve üzeri eğitime sahiptir.Öğrencilerin %61,1’i EHHG’yi bilmemektedir, cevaplayanların  %79,2’si yoksulluk sınırı altında, %20,5’i açlık sınırı altında yaşamaktadır.Gelir algısı sorusu öğrencilerin %99’u tarafından cevaplanmış, %17,8’i gelirlerinin giderlerinden az olduğunu belirtmiştir.Sınıfsal değerlendirmeye göre hanelerin %31’i mavi yakalı, %22’si beyaz yakalı, %2’si işsizdir.Öğrencilerin %4,9’u hiç harçlık almazken, %72,2’si harçlığının harcamalarına yettiğini belirtmektedir, ortalama haftalık harçlık 20,7±15,3 TL’dir.AÇYİ değerlendirmesine göre çocukların %12,5’i iki ve üzeri yoksunluk yaşamaktadır ve bu nedenle “yoksul” olarak kabul edilmelidir.Yaşanılan yoksunluklar sıklık sırasına göre şu şekildedir; hanesel(%38,0), sağlık erişimi(%24,9), boş zaman aktiviteleri(%11,4), bilgiye erişim(%9,6), eğitim(%8,2), yiyecek(%5,8), giyecek(%5,3), sosyal(%4,5).Sağlık algısı; kızlarda(p=0,009), ebeveyn eğitim seviyesi liseden düşük olanlarda(p<0,001), geliri giderinden az ailelerde yaşayanlarda(p=0,013), ebeveyni işsiz olanlarda (p=0,043), ortalamanın altında harçlık alanlarda(p<0,001), harçlığı yetersiz olanlarda(p<0,001), herhangi bir alt boyutta yoksunluk yaşayan ve AÇYİ göre yoksul kabul edilen tüm çocuklarda(p<0,001) daha kötüdür.Gelirin yoksulluk sınırı altında olması sağlık algısında fark yaratmazken(p=0,470), açlık sınırı altındakilerde sağlık algısı daha kötüdür(p=0,007).Beyaz yakalı aile çocuklarının sağlık algısı diğer gruplara göre daha iyidir(p=0,005).Regresyon analizinde; kız cinsiyetin(p=0,032), ortalamanın altında harçlık almanın(p=0,011), harçlık yetersizliğinin(p=0,002) ve AÇYİ göre yoksul olmanın(p<0,001) sağlık algısını kötü yönde etkilediği görülmüştür.

SONUÇ VE ÖNERİLER:Çalışmamıza göre çocuklar aile gelirini bilmemektedir.Sağlık algısının; gelir, gelir algısı gibi ölçümlerdense, öğrencilerin doğrudan yoksulluk etkilenimlerini gösteren harçlık ve yoksunluk değerlendirmeleri ile daha ilişkili olduğu belirlenmiştir.Çocuklarda sosyoekonomik değerlendirme için AÇYİ kullanışlı bir yöntemdir.

ANAHTAR KELİMELER:Sağlık algısı, yoksulluk, yoksunluk