Giriş ve Amaç: Tüm dünyada sağlığı olumsuz olarak etkileyen ve önemli bir halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkan şiddetin önemli bir çeşidi; sık görülen, toplumsal cinsiyet normlarından ve değer algılarından etkilenen, sessiz epidemi olarak nitelendirilen kadına yönelik şiddettir. Bu çalışmada; fabrika çalışanlarının kadına yönelik şiddet algısının saptanması, kadına yönelik şiddet için eğitim müdahalesi yapılması ve eğitim müdahalesinin etkilerinin izlenmesi amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Araştırma, tek grupta ön test-son test düzeninde müdahale tipinde saha çalışmasıdır. Antalya ili Korkuteli ilçesinde bulunan 4 şubesi bulunan mantar/kompost fabrikası çalışanlarında yapılmıştır. Çalışma Haziran-Ekim 2018 tarihleri arası yapılmıştır. Müdahale olarak araştırmacı tarafından hazırlanan toplam en az 20 saat (5’er saat) süren eğitim programı kullanılmıştır ve eğitimlerden sonra anket tekrar uygulanmıştır. Eğitim müdahalesinin konu başlıkları; kadına yönelik şiddet, toplumsal cinsiyet, değer eğitimi, kız çocuklarının eğitimi, kadının işgücüne katılımıdır. Sunum, senaryo, münazara, afiş, el broşürü, grup çalışması, facebook paylaşımları ile eğitimler sürdürülmüştür. Araştırma 250 çalışan arasından gönüllülük esasıyla çalışmanın tüm aşamalarına katılan 193 kişiyle (katılım oranı: %77,2) tamamlanmıştır. Anket; sosyodemografik özellikler, şiddet çeşitlerini bilme, şiddet öyküsü, şiddete tanıklık durumundaki beceri ve tutumlar, Genel Sağlık Anketi-12(GSA-12), algılanan sağlık, Evlilikte Kadına Yönelik Şiddete İlişkin Tutumlar Ölçeği(EKYŞİTÖ), şiddeti meşrulaştıran ifadeleri içermektedir. 13 madde ve “Sözel Şiddete Tolerans(SŞT)”, “Fiziksel Şiddete İlişkin Tutumlar(FŞİT)”, “Ayrılmaya İlişkin Tutumlar(AİT)” başlıklı 3 alt ölçekten oluşan EKYŞİTÖ için, Sakallı-Uğurlu (2003) tarafından geliştirilen ve geçerlik-güvenirlik çalışmasını yapan yazarlardan kullanım izni alınmıştır. Verilerin analizinde SPSS20 kullanılmıştır. Analizler Ki-kare, Mann Whitney U, McNemar, Wilcoxon testleriyle değerlendirilmiştir. Tip 1 hata değeri %5’in altı anlamlı kabul edilmiştir. Akdeniz Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu'ndan onay alınmıştır.

Bulgular: Katılımcıların %37,8’i kadın, %71,0’ı evlidir, %23,4’ü eşiyle akrabadır. Yaş ortalaması 36,2±9,4’tür. %33,8’i algılanan sağlığını orta/kötü olarak belirtmiştir. %32,1’inin GSA-12 skoru 2’nin üzerindedir. %43,5’i fiziksel, %24,4’ü psikolojik, %22,8’i ekonomik şiddete maruz kalmıştır. Katılımcılar çocukken babasının annesine %49,8’i fiziksel, %48,2’si psikolojik, %40,9’u ekonomik şiddetine tanıklık ettiğini belirtmiştir. %35,2’si çocuğu terbiye etmek için şiddet uygulanabilir düşüncesindedir. Katılımcılar psikolojik ve ekonomik şiddeti fiziksel şiddete göre daha az şiddet olarak görmektedir. Erkeklerin ve eğitim düzeyi düşük olanların şiddeti meşru görme ve cinsiyetçi ifadelere katılma oranları daha yüksektir. Katılımcıların ön test EKYŞİTÖ alt ölçekleri için aldıkları puan ortalaması SŞT için 13,8±5,1, FŞİT için 11,2±4,4, AİT için 11,8±4,9’dir. Erkekler 3 alt ölçekten(SŞT,FŞİT,AİT) daha olumsuz puan almıştır (sırasıyla p<0,001, p=003, p<0,001). EKYŞİTÖ’nden alınan olumsuz puan ile toplumsal cinsiyetçi ifadelere katılma arasında ilişki bulunmuştur (p<0,05).

GSA-12 skorunun 2’nin üzerinde olması ile kadın olmak, geliri giderinden az olmak, boşanmış/ayrı yaşamak, algılanan sağlığı kötü olmak, fiziksel şiddete maruz kalmak, psikolojik şiddete maruz kalmak, çocukken fiziksel şiddete tanıklık etmek, çevresinde eşine şiddet uygulayan kişi varlığı, kocasının kazandığı parayı israf ederse şiddeti meşru görmek, aldatırsa şiddeti meşru görmek, kocasının hatalarını yüzüne vurursa şiddeti meşru görmek arasında ilişki saptanmıştır (sırasıyla p=0,037, p=0,006, p=0,006, p<0,001, p=0,005, p=0,005, p=0,001, p=0,002, p=0,003, p=0,037, p=0,049).

Eğitim müdahalesi sonrası kadına yönelik şiddete karşı algı olumlu yönde değişmiştir. Çocukları terbiye etmek için şiddet uygulamayı kabul durumu, şiddete tanıklık durumundaki tutum, şiddete maruz kalan kadının tutumu hakkındaki düşünce, alo183 bilgisi, cinsiyetçi ifadelere katılma oranı, kızı eşinden şiddet görüp ayrılmak isterse tutumu, şiddeti meşrulaştırma, EKYŞİTÖ’nden alınan puan olumlu yönde değişmiştir (tümü için p<0,001).

Sonuç ve Öneriler: Kadına yönelik şiddet kuşaklar arasında görülerek davranışa geçen bir kavramdır. Şiddet gören bireyler yaptığı şiddeti normalleştirmektedir. Katılımcıların yarısına yakını ailesinde fiziksel, psikolojik ekonomik şiddet uygulandığını ve yine aynı oranda fiziksel şiddet gördüğünü belirtmiştir. Şiddete maruz kalmak, tanıklık etmek ve şiddeti meşrulaştırmak ruh sağlığı ile ilişkili bulunmuştur. Eğitim önemli bir belirleyicidir. Verilen eğitimler ile bilgi düzeyinin artırılması ve tutumun değişebilir olması mümkün görülmektedir. Çalışmamız kadına yönelik şiddet eğitimlerinin önemine dikkat çekecektir.

Anahtar Kelimeler: Kadına yönelik şiddet eğitim müdahalesi, Evlilikte Kadına Yönelik Şiddete İlişkin Tutumlar Ölçeği, Genel Sağlık Anketi-12