Giriş ve Amaç: Tütün ürünleri kullanımı, dünyada önlenebilir ölüm nedenlerinin başında gelen sebeplerdendir ve üniversite öğrencileri arasında da yaygıdır. Erciyes Üniversitesi öğrencilerinde sigara kullanım durumunu ve ilişkili faktörleri değerlendirmek amacıyla 1985 ve 2004 yıllarında çalışmalar yapılmıştır. Bu araştırma, Erciyes Üniversitesi’nde okuyan öğrencilerin sigara içme durumunu saptamak ve yaklaşık 35 yıldaki değişimi değerlendirmek amacıyla yapılmıştır.

Materyal-Metot: Bu tanımlayıcı araştırma 2018–2019 eğitim yılında Erciyes Üniversitesi Tıp, İlahiyat ve Mühendislik fakültelerinde okuyan öğrenciler üzerinde yapıldı. Araştırma için Erciyes Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan etik onay ve ilgili fakültelerin dekanlıklarından idari izin alındı. Araştırmanın yapıldığı dönemde Tıp Fakültesinde 1938, İlahiyat fakültesinde 1678, Mühendislik Fakültesinin birinci öğrenim programlarında 6029 öğrencinin kayıtlı olduğu belirlendi. Aynı fakültelerde daha önce yapılmış olan araştırmalarda elde edilen verilerden yararlanılarak, araştırma grubunda sigara içme oranının %17 dolayında olabileceği düşünüldü. Güven düzeyi 0.95, güç 0.80, tolerans değeri 0.03 alınarak, minimum örneklem büyüklüğü 1279 olarak hesaplandı. Tıp ve İlahiyat fakültelerindeki öğrencilerin tamamına ulaşılması amaçlandı. Mühendislik Fakültesinde de benzer sayıda öğrenciye ulaşabilmek için Fakültedeki 56 sınıftan 14 tanesi rastgele seçildi. Bu sınıflardaki toplam 1498 öğrencinin araştırma kapsamına alınması planlandı. Böylece, toplam 5114 kişilik örneklem grubu oluşturuldu.

Veri toplama aracı olarak; araştırmacılar tarafından oluşturulan ve 48 sorudan oluşan anket formu ile altı sorudan oluşan Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi (FNBT) kullanıldı. Anket formunda, öğrencilerin sosyodemografik özellikleri ve tütün ürünlerini kullanma durumu ile ilgili sorular vardı. FNBT’deki altı soruya verilen cevaplar puanlanarak, 0–10 arasında toplam bağımlılık puanı elde edilmektedir.

Öğrenciler, araştırmacılar tarafından sınıflarında ziyaret edilerek, araştırma hakkında bilgilendirildi ve sözel onamları alındı. Araştırmaya katılmayı kabul edenlere anket ve ölçek dağıtıldı. Anket ve ölçek, araştırmacıların gözetiminde öğrenciler tarafından dolduruldu. Toplam 1500 öğrenciye ulaşıldı. Araştırmaya katılmayı reddeden 141 kişi ve cevapları yetersiz bulunan 11 kişi değerlendirmeye alınmadı. Toplam 1348 (ulaşma oranı %26.4) öğrenci ile ilgili veriler analiz edildi. Tıp Fakültesinden 511 (ulaşma oranı %26.4), İlahiyat Fakültesinden 338 (ulaşma oranı %20.1), Mühendislik Fakültesinden 499 (ulaşma oranı %33.3) öğrenci çalışmaya dahil edildi.

Araştırma grubundan elde edilen veriler, aynı fakültelerde 1985 ve 2005 yıllarında yapılan çalışmaların bulguları ile karşılaştırıldı. Verilerin istatistiksel analizinde Pearson ki kare testi kullanıldı. İstatistiksel analizlerde, p<0.05 değerleri anlamlı kabul edildi.

Bulgular: Araştırma kapsamına alınan öğrencilerin %45’i erkek,%55’i kadın olup, yaş ortalaması 21.3 yıl bulunmuştur. Araştırmaya alınan fakültelerde genel sigara kullanma prevalansı 1985’te %29.8, 2005’te %16.7 iken, bu çalışmada %16.1 bulundu. Sigara kullanma oranlarının, 1985–2019 yılları arasında, Tıp Fakültesinde %25.9’dan %13.9’a, İlahiyat Fakültesinde %27.7’den %5.0’a, Mühendislik Fakültesinde %36.0’dan, % 25.9’a düştüğü; aynı süre içerisinde, erkeklerde sigara kullanma oranının; %33.9’dan, %28.0’e, kadınlarda ise %12.2’den %6.3’e düştüğü belirlendi. Ayrıca, erkek öğrencilerde sigara bağımlılık düzeyinin kadın öğrencilere göre daha yüksek olduğu saptandı. Ailesinde sigara içen birey bulunan öğrencilerde sigaraya başlayanların oranı %27.9 iken; ailesinde sigara kullanan birey olmayan öğrencilerde bu oran %20.3 tespit edildi ve aradaki fark anlamlı bulundu.

Sonuç ve Öneriler: Araştırma kapsamına alınan fakültelerde sigara kullanma sıklığı %16.1 bulunmuştur. Erkek öğrencilerde sigara kullanma sıklığı ve bağımlılık düzeyi kadın öğrencilere göre daha yüksektir. Ailesinde sigara içen birey bulunan öğrencilerde sigaraya başlama oranı daha yüksektir. Son 35 yılda, araştırma kapsamına alınan bütün fakültelerde sigara kullanma oranları önemli ölçüde azalmıştır. Bu azalma 1985–2005 yılları arasında daha hızlı olmuş, 2005–2019 yılları arasında yavaşlamıştır. İlahiyat Fakültesindeki azalmanın diğer fakültelerden daha fazla olması, son yıllarda bu fakültedeki kadın öğrenci oranının daha fazla artmasına bağlı olabilir.

Üniversite öğrencilerinde sigara kullanma oranlarındaki azalmanın sürdürülebilmesi için üniversite öğrencilerinin sigaraya başlamasını önlemeye ve kullananların bırakmasını teşvik etmeye yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Sigara kullanan bireylere ve ailelerine yönelik eğitim ve bilinçlendirme etkinlikleri artırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Sigara, Üniversite Öğrencisi, Nikotin Bağımlılığı