Giriş ve amaç: Bireysel ve toplumsal olarak sağladığı yararlara rağmen el hijyeni, kimi zaman önemi gözardı edilen bir halk sağlığı problemidir. El hijyeninin en uygun çocuklukta öğrenildiği ifade edilse de, el hijyeni öğretiminin nasıl yapılması gerektiğine ilişkin bilginin oldukça sınırlı olduğu görülmektedir. Araştırmada ilkokul çocuklarında teknik ve süre kullanılarak yapılan el yıkama eğitiminin değerlendirilmesi amaçlandı.

Gereç ve Yöntem: Randomize kontrollü, tek kör deneysel çalışma olarak planlanan çalışmaya  G*Power Analiz Programı ile etki büyüklüğü 0.635, güç 0.80 ve α= 0.05 olacak şekilde üç gruba 30’ar kişi alınması gerektiği belirlendi. Öğrencilerin birbirinden etkilenmemesi için şubelere göre randomizasyon yapıldı. Her şube ortalama 40-42 kişiden oluştuğu için olabilecek kayıplar da düşünülerek her gruba iki şube atamasının yapılmasına karar verildi. Etik kurul onayı ile velilerden ve çocuklardan bilgilendirilmiş gönüllü oluru alındıktan sonra 10-28.12.2018 tarihlerinde 4.sınf 151 çocukla gerçekleştirilen çalışmada, tüm gruplara el yıkamanın önemi anlatıldıktan sonra GI grubuna Dünya Sağlık Örgütü’nün basamaklandırılmış el yıkama tekniği, GII grubuna Amerika Hastalıkları Önleme Merkezi’nin önerisi doğrultusunda iki kez “iyi ki doğdun” şarkısını söyleyerek ellerini yıkamaları demonstrasyonla gösterildi. Kontrol grubundan da ellerini her zamanki gibi yıkamaları istendi. Eğitimden sonraki 15. günde çocuklara krem kadar ellerini kaplayacak miktarda (yaklaşık 1 cc) floresanlı antiseptikli solüsyon verildi, ellerini oğuşturmaları istendi. Bu şekilde Semmelweis Hand in Scan cihaz kullanılarak ellerinin görüntüsü alındı. Öğrencilere ellerinin görüntüsünün alındığı söylendi. GI ve GII gruplarından kendilerine öğretildiği şekilde; kontrol grubundan da her zaman yaptıkları gibi ellerini yıkamaları istendi. Yıkama sonrası görüntüleme işlemi tekrarlandı. Değerlendirme Semmelweis Hand in Scan cihaz kullanılarak sağ el dorsal yüzey 100, palmar yüzey 100; sol el dorsal yüzey 100, palmar yüzey 100 puan üzerinden değerlendirildi. Uygulama öncesi ellerdeki floresan kaplı alandan, yıkama sonrası ellerde kalan floresanlı alan çıkarılarak yüzdelik alan farkı bulundu.  Veriler bir paket program kullanılarak tanımlayıcı istatistiklerden sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma ile ANOVA kullanılarak çözümlendi, p≤0.05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi.

Bulgular: Araştırmaya katılan çocukların yaş ortalaması 9.74±0.69 (08-12) yıl, %53.6’sı kız idi. Girişim sonrası el yıkama ile floresanlı alanda azalmanın en fazla GI, daha sonra Kontrol ve GII gruplarında olduğu saptandı. Sağ ve sol elin dorsal ve palmar tüm yüzeyleri için el yıkama sonrası floresanlı alan farkı GI grubunun 146.47±72.49, GII grubunun 114.11±59.77 ve kontrol grubunun 115.53±66.99 olup, GI-GII  (p=0.012) ile GI-kontrol grupları (p= 0.02) arasında fark vardı. El yıkama sonrası en fazla floresanlı madde kalan yüzeyler sırasıyla, sol ve sağ palmar yüzey ile sağ ve sol el dorsal yüzey idi.

Sonuç ve Öneriler: Yapılan girişim çocuklarda el yıkama becerisinin geliştirilebileceğini göstermiştir. İlkokul çocuklarına el hijyeni uygulamalarının basamaklandırılmış el yıkama tekniğine uygun olarak öğretilmesi çocuklarda el yıkama etkililiğini arttırabilir.

Anahtar kelimeler: El yıkama, ilkokul öğrencileri, beceri geliştirme, eğitim.