GİRİŞ ve AMAÇ: Ülkemizde organ bağışlarının %23,9’unda donör kadavradır. Her ne kadar organ nakil sayıları giderek artsa da kadavra nakil sayıları çok gerilerde kalmaktadır ve bu oranın artırılması gerekmektedir. Organ bağışı ve nakli sayılarının artırılmasında sağlık çalışanlarının rolü oldukça önemlidir. Bu çalışmanın amacı sağlık çalışanlarının organ bağışı hakkında bilgi ve tutum durumunun incelenmesidir

GEREÇ ve YÖNTEM: Tanımlayıcı tipteki bu çalışma 2017 Aralık ayında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı ve Çanakkale İl Organ Nakil Koordinatörlüğü tarafından Çanakkale Mehmet Akif Ersoy Devlet Hastanesi Genel Yoğun Bakım, Anestezi ve Reanimasyon Yoğun Bakım, Nöroloji Yoğun Bakım, Kardiyoloji Yoğun Bakım üniteleri ve ameliyathanelerde görev yapan doktor, hemşire, anestezi teknisyeni ve yardımcı personellerde yürütülmüştür. Çalışmanın yapıldığı dönemde bu birimlerde görev yapan 215 kişi bulunmaktadır. Örneklem hesaplanmamış olup tüm çalışanlara ulaşılması hedeflenmiştir. Hazırlanan anket formu demografik özellikleri ve organ bağışı hakkında bilgi ve tutum durumunu inceleyen 28 sorudan oluşmaktadır. Bilgi soruları kişinin değerlendirmesi şeklinde sorulup üç seçeneklidir (evet, hayır, kararsızım), tutum soruları iki seçeneklidir (evet, hayır). Anket formu gözlem altında katılımcılara uygulanmıştır. Çalışma öncesinde Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’ndan onay alınmıştır (Tarih: 13.12.2017/Sayı:2017-20). Veriler SPSS Paket Program 20.0 sürümü ile analiz edilmiştir.

BULGULAR

Çalışmaya %13,3’ü (n=21) doktor, %46,2’si (n=73) hemşire, %20,9’u (n=33) anestezi teknisyeni ve %19,6’sı (n=31) yardımcı personel olmak üzere 158 kişi dâhil edilmiştir. Katılımcıların yaş ortalaması 39,5±7,2 yıl (min:24-maks:60) ve çalışma süresi ortalaması 16,9±8,4 yıldır (min:1-maks:38).

Katılımcıların %44,9’u organ bağışı ve nakli konusunda bilgilerinin yeterli, %41,1’i kararsız olduğunu; %55,1’i beyin ölümü konusunda bilgilerinin yeterli, %27,2’si kararsız olduğunu belirtmiştir. Çalışma grubunun %14,7’si organ bağışında bulunduğunu, organ bağışında bulunmayanların %40,7’si bulunmayı düşünmediğini, %36,5’i ailesinden biri öldüğünde organlarını bağışlamayacağını belirtmiştir.

Katılımcıların %85,6’sı sağlık çalışanlarının organ bağışına karşı bakış açısının beyin ölümü gerçekleşen bireylerin ailelerinden onay alınmasında etkisi olduğunu düşünmektedir. Ailelerinden biri öldüğünde organlarının bağışlanması konusunda katılımcıların istekliliklerini artıracak uygulamalar sorgulandığında %47,9’u (n=67)  hiçbir uygulamanın gerekli olmadığını, kararının benzer olacağını;  %17,1’i (n=24) nakil yapılan kişiden gönderilecek teşekkür kartının, %15,0’i (n=21) organ nakli ihtiyacında öncelik tanınmasının istekliliği artırabileceğini belirtmiştir. Katılımcıların %57,5’i (n=84) kanun yapma yetkisi olsaydı, organ bağışı için kişi beyanının yeterli olmasını sağlayacağını belirtmiştir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Çalışmamızın bulguları incelendiğinde, katılımcıların yaklaşık onda birinin organ bağışında bulunmuştur ve yaklaşık üçte biri de organ bağışında bulunmayı istememektedir. Özellikle üçüncü basamak yoğun bakım hizmeti veren ve donör kaynağı olarak donör bakımı yapılan bir hastanede sağlık çalışanlarının bu konudaki olumlu tutumu oldukça düşüktür. Oysa sağlık personelinden beklenen rol bu konuda savunuculuktur. Her ne kadar katılımcıların yaklaşık yarısı organ bağışı ve beyin ölümü konusunda bilgilerinin yeterli olduğunu belirtse de literatür incelendiğinde bilgi düzeyinin artmasının bu konuda olumlu tutuma fayda sağladığı görülmektedir. Bu nedenle hizmet içi eğitimlerle sağlık bilgisinin artırılması gerekmektedir.

Ayrıca katılımcılar organ nakli yapılan kişiden gelecek teşekkür kartının ve nakil sırasında öncelik tanınmasının organ bağışına istekliliği artıracağını düşündüklerini belirtmiştir. Bu uygulamaların değerlendirilip organ bağışı uygulamalarında faaliyete geçirilmesinin etkili olabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Organ nakli, donör, kadavra, Çanakkale, sağlık çalışanı