Giriş ve Amaç: Bu çalışmanın amacı; akran yardımcıları (lider kadınlar) müdahale modeliyle, beslenmenin düzenlenmesi ve fizik aktivitenin arttırılması yoluyla, fazla kilolu ve obez kadınların kilo vermesini sağlamak, BKİ’yi, vücut yağ oranını ve yağ ağırlığını azaltmaktır.

Gereç ve Yöntem: Çalışma Manisa’da kırsal bir ASM Bölgesi’nde etik kurul onayı alınarak Nisan 2018- Nisan 2019 tarihinde, 18-64 yaş arası fazla kilolu ve obez kadınlar üzerinde yürütülen yarı deneysel bir müdahale çalışmasıdır. Çalışmanın başlangıcında fazla kilolu veya obez olan 322 kadının 137’si (% 42.5) müdahaleye katılmayı kabul etmiş; müdahaleye katılmaya kabul edenlerin ise %86.9’u ilk üç aylık; %78.1’i ise müdahalenin altı aylık hedefini tamamlamışlardır. Kullanılan müdahale yöntemi, kaynakçada “akran liderli eğitim” olarak bilinen bir  modelin özel bir biçimi olan “Lider Kadın” modelidir. Müdahaleye katılanların 11’i lider kadın (n:12, bir kadın fazla kilolu/obez değil) diğerleri müdahale grubu olarak belirlenmiştir. Müdahalenin başında lider kadınlara dengeli beslenme ve egzersiz konularında eğitim verilmiş; lider kadınlar aldıkları bu eğitimi gruplarındaki kadınlara aktarmış ve grubundaki kadınlarla sık sık görüşmeler yaparak diyet ve egzersiz yapma ile ilgili kadınları motive etmiştir. Tüm kadınlara başlangıç değerlendirme anketi, Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi(IPAQ), Hastane Anksiyete Depresyon Ölçeği(HADÖ) depresyon alt boyutu ve Obez Bireylere Yönelik Tutum Ölçeği(OBYTÖ) uygulanmış; boy, bel ve kalça çevresi ölçümü ve Biyoelektrik İmpedans Analiz(BİA ) yöntemi ile vücut analizi yapılmış, diyet/değişim listeleri verilmiş ve adımsayar dağıtılmıştır. Vücut analizi, bel/kalça çevresi ölçümleri, IPAQ ve HADÖ depresyon alt boyutu üçüncü ve altıncı ayın sonunda tekrarlanmıştır. Hedef kadınlara ve lider kadınlara periyodik veri toplama formları dağıtılmıştır.

Bulgular: İlk üç ayda başlangıca göre ortalama olarak ağırlık 1.25 kg, bel çevresi 1.01 cm, kalça çevresi 1.33 cm azalmıştır (p<0.05). Müdahale boyunca (0-6 ay) ise; ağırlık 1.13 kg, bel çevresi 1.30 cm, kalça 1.96 cm, vücut yağ ağırlığı 1.73kg, vücut yağ oranı %1.76, gövde yağ ağırlığı 0.69 kg, gövde yağ oranı %1.46 azalmış, vücut kas ağırlığı ise ortalama 0.47 kg artmıştır (p<0.05). İlk üç ayda BKİ kategorisi iyileşen kadın yüzdesi %8.4, tüm müdahale boyunca ise %11.2’dir ve tutum iyileştikçe BKİ kategorisi iyileşen kadın sayısı artmıştır (p<0.05). Müdahale sonunda her beş kadından birisi en az %5 kilo kaybetmiştir. Müdahale boyunca depresyon riski olan kadın sayısı azalmış (p<0.05); müdahalenin ilk periyodunda kadınların Fiziksel Aktivite skoru ortalamaları ise artmış (p<0.05), ancak bu artış sürdürülememiştir. Sağlık sigortası, yükseköğrenim ve obeziteye karşı olumlu tutum, çok değişkenli analizlerde müdahale başarısında etkili değişkenlerdir (p<0.05).

Sonuç: Topluma dayalı bu obezite müdahalesi genel olarak başarılı bir müdahaledir, ancak sürdürülebilirlik sorununa çözüm bulmak için daha fazla müdahaleye ihtiyaç vardır. Toplum temelli obezite müdahale programlarında obeziteye karşı olumlu tutum gösterenlere öncelik verilebilir.

Anahtar Kelimeler: obezite, obezite koruma ve kontrol, kadın sağlığı, akran

Not: Bu araştırma MCBÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından 2018-013 sayı ile desteklenmiştir.