ÜNİVERSİTE SINIF ÖĞRENCİLERİNDE AKILLI TELEFON BAĞIMLILIĞININ UYKU KALİTESİNE ETKİSİ VE RUHSAL BELİRTİLER İLE İLİŞKİSİ

Giriş ve Amaç: Teknolojinin gelişmesi ve hızlı bir şekilde ilerlemesi, akıllı telefonlar gibi araçların kullanım yaygınlığını arttırmaktadır. Ancak akıllı telefonların ve dolayısıyla internetin uzun süre kullanımı zamanla bağımlılık haline gelmesine neden olabilmektedir. Bu bağımlılığın da bireylerde bazı ruhsal sorunlarla bir arada bulunabileceği ve uyku dahil çeşitli sıkıntılara yol açabileceği ileri sürülmektedir. Akıllı telefon bağımlılığı bireylerin günlük yaşamını etkileyecek düzeyde ve çok uzun süre boyunca akıllı telefon kullanıyor olması olarak tanımlanabilir. Bu çalışmada, akıllı telefonu en çok kullandığı düşünülen gruplardan biri olan Üniversite öğrencilerinde akıllı telefon bağımlılık durumunun tespit edilerek, bazı ruhsal belirtiler ile arasında ilişki olup olmadığının ve uyku kalitesini etkileyip etkilemediğinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel tipteki bu araştırma Yozgat Bozok Üniversitesi’nde Sağlık, Sosyal ve Fen alanına ait üç fakültede öğrenim gören 1. ve 4. sınıf öğrencileri ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın evrenini 1469 öğrenci oluşturmakta olup, katılmayı kabul eden 1181 (ulaşma oranı %80.4) öğrenci ile tamamlanmıştır. Veriler Ekim-Aralık 2018 tarihleri arasında, 4 bölümden oluşan anket formu aracılığıyla toplanmıştır. Birinci bölümde sosyo-demografik özellikleri içeren ve araştırmacı tarafından hazırlanmış 29 sorudan oluşan bir anket formu; ikinci bölümde Akıllı Telefon Bağımlılığı Ölçeği-Kısa Formu (ATBÖ-KF); üçüncü bölümde Pittsburgh Uyku Kalitesi Ölçeği (PUKİ); dördüncü bölümde ise Psikolojik Belirti Tarama Listesi (SCL 90-R) formu yer almaktadır. Anketler, sınıflarda ders öncesinde dağıtılarak, öğrenciler tarafından araştırmacıların gözetiminde doldurulmuştur. Karşılaştırmalı analizlerde Ki-kare, bağımsız örneklerde t testi ve Mann-Whitney U testleri kullanılmış, p<0.05 değerleri istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir.

Çalışmanın yapılabilmesi için Erciyes Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu Onayı ve Yozgat Bozok Üniversitesi’nden kurum izni alınmış, anket uygulanacak öğrencilere araştırma hakkında açıklama yapılarak olurları alınmıştır.

Bulgular: Araştırmaya katılan öğrencilerin %51.6’sı kadın, %48.4’ü erkek olup, ortanca yaşları 20’dir. Öğrencilerin akıllı telefonu ilk kullanım yaş ortancası 15’dir (min 10, max 37).  Akıllı telefonların en önde gelen kullanılma amacı internete bağlanmadır (%90.6), bunu %90.0 ile haberleşmek izlemektedir. Öğrencilerin ATBÖ-KF’den aldıkları puan ortalaması 28.12±10.65 olup, ölçeğin kesim noktaları (erkekler için 31, kadınlar için ise 33 puan) dikkate alınarak yapılan değerlendirmeye göre %34.7’sinde akıllı telefon bağımlılığı riski bulunmaktadır. Kadın öğrencilerde ve 1. sınıfta okuyanlarda bağımlılık oranları daha yüksektir (p<0.05) Öğrencilerin %62.1’inin kötü uyku kalitesine sahip olduğu ve bu oranın akıllı telefon bağımlılığı olan öğrencilerde %74.1 olduğu saptanmıştır (p<0.05). Öğrencilerin Psikolojik Belirti Tarama Listesi (SCL 90–R) ve alt gruplarından aldıkları puanlar incelendiğinde; obsesif-kompulsif, kişilerarası duyarlılık, paranoid düşünce ve ek maddeler parametrelerindeki medyan değerlerinin, tarama için sınır değer olan 1’in üzerinde (psikopatolojk düzeyde) olduğu bulunmuştur. SCL 90-R ölçeğinin tüm alt parametrelerindeki puan ortancaları akıllı telefon bağımlılığı riski olanlarda daha yüksektir (p<0.05).

Sonuç ve Öneriler: Araştırmaya katılan öğrencilerin yaklaşık üçte birinin akıllı telefon bağımlısı olduğu ve bu öğrencilerde hem kötü uyku kalitesi oranının hem de Psikolojik Belirti Tarama Listesi’nden aldıkları puanların yüksek olduğu tespit edilmiştir. Üniversite öğrencilerinde uyku kalitesi, psikolojik belirtiler ve akıllı telefon bağımlılığı ile ilgili konularda farkındalık oluşturulmasının ve psikolojik danışmanlık verilmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Sözcükler: Akıllı telefon bağımlılığı, uyku kalitesi, ruhsal belirti, psikolojik belirti tarama listesi, üniversite öğrencileri