GİRİŞ VE AMAÇ

İlaç kullanımı, sağlık hizmetlerinin vazgeçilemez bir parçasıdır. Hastaların ilaçları klinik ihtiyaçlarına uygun şekilde kişisel gereksinimlerini karşılayacak dozlarda, yeterli zaman diliminde, kendilerine ve topluma en düşük maliyette almalarını gerektiren kurallar bütünü akılcı ilaç kullanımı (AİK) olarak isimlendirilir. Bu çalışmada ülkemizi temsil edebilecek bir örneklem üzerinden üçüncü sınıf öğrencilerinin, AİK durumlarının araştırılması amaçlanmıştır.

GEREÇ ve YÖNTEM

Kesitsel tipteki bu çalışma 2018-2019 eğitim yılında yapılmıştır. Çalışma kliniğe geçmemiş ve AİK eğitimi almamış olması nedeni ile, üçüncü sınıf öğrencileri ile yürütülmüştür. Çalışmada her bir coğrafik bölgeden rastgele bir tıp fakültesi alınmıştır. Örnekleme çıkan tıp fakültesinden alınacak öğrenci sayısı, coğrafik bölgede eğitim alan 3. Sınıfların mevcuduna göre tabakalandırılarak hesaplanmıştır. Daha sonra basit rastgele sayılar tablosu ile öğrenciler seçilmiştir.

Tıp fakültesi öğrencileri arasında reçetesiz ilaç kullanım sıklığının %81,7 olduğu bulunan bir çalışma referans alınmıştır. %80 güç ve %95 güven düzeyinde toplam örneklem 730 öğrenci olarak hesaplanmış ve karşılaşılabilecek kayıplarla birlikte toplam 800 kişi alınmış, 705(%88,1)’ine ulaşılmıştır.

Katılımcılara sosyodemografik özelliklerini araştırmaya yönelik üç soru; ilaç kullanım alışkanlıklarını öğrenmeye yönelik 21 soru olan bir anket uygulanmıştır. Hatırlanmama/yanlış hatırlama olasılığını önlemek için, sorular son bir yılı kapsayacak şekilde sorulmuştur.

Verilerin değerlendirilmesinde ortalama, standart sapma, ortanca, en küçük ve en büyük değerler ile sayı ve yüzdelikler verilmiştir.

BULGULAR

Katılımcılar son bir yıl içinde ortanca 3(2-5) kere ve en son 2(1-4) ay önce hekime başvurduğunu ve 1(1-2) ay önce ilaç kullandıklarını ifade etmişlerdir. En son kullandığı ilacı hatırlayanlar arasında (n=586) en sık kullanılan ilaçlar %41,3 ağrı kesici, inflamatuvar grubu; %14,5 antibiyotik ve antiviraller; %11,4 soğuk algınlığı, nezle, grip ilaçlarıydı.

Katılımcıların 88(%12,5)’i en az bir tane kronik sağlık sorununun olduğunu; bunların alerji (%24,4), reflü/gastrit (%11,4) ve baş ağrısı (%9,1) olduğunu belirtmişlerdir. Kronik sağlık sorunu olanların 55 (%62,5)’i sürekli ilaç kullanmaktadır. Öğrencilerin %23,4’ü vitamin-mineral desteği kullandığını %22,3’ü ise ilaç dışı bir ürün kullandığını belirtmiş ve ilaç dışı kullanılan ürünler içinde de en sık %64,3 ile bitkisel ürünler yer almıştır.

Öğrencilerin %89’u hekim önerisi olmadan yaşamın bir döneminde ilaç kullandığını ve bu ilaçları %76,9’u ağrı kesici %64,7’si grip ve soğuk algınlığı ilacı %5,8’i ise antibiyotik olarak belirtmiştir. Hekim önerisi olmadan kullanılan ilaçlarda bilginin %44,8’i ilaç prospektüsünden, %23,5’ bir tanıdığının tavsiyesinden %20’si ise eczacıya sorarak edindiği tespit edilmiştir.

Sonuç ve Öneriler

Çalışmamızda tespit edilen reçetesiz ilaç kullanma sıklığı ve bu konuda başvurdukları güvensiz bilgi kaynakları öğrencilerin eğitimlerinin erken dönemlerinden itibaren AİK yönelik konuların yer alması gerekliliğini göstermektedir. Teorik eğitimin farklı öğrenme yöntemleri ile pratiğe yönelik desteklenmesi atılması gereken önemli bir adımdır.

Anahtar sözcükler: Akılcı ilaç kullanımı, tıp fakültesi öğrencileri, reçetesiz ilaç